Άτσα Νίκολιτς: Ο προπονητής των προπονητών

Το Contra.gr θυμάται τον Άτσα Νίκολιτς που στις 12 Μαρτίου του 2000 έφυγε από τη ζωή. Τον προπονητή όλων των μεγάλων προπονητών. Η φιλοσοφία, το ταξίδι στις ΗΠΑ, η σχέση με τον Ζέλικο Ομπράντοβιτς και ο... Ηρακλής. Ο Λευτέρης Σούμποτιτς διηγείται ανέκδοτες ιστορίες με τον "Προφέσορα".

Άτσα Νίκολιτς: Ο προπονητής των προπονητών

Το όνομα του Άτσα Νίκολιτς δεν ήταν στο αφιέρωμα του Contra.gr για τους προπονητές που έχουν αλλάξει την ιστορία του μπάσκετ. Ενδεχομένως θα μπορούσε να βρίσκεται μεταξύ των δώδεκα που στο φινάλε επελέγησαν. Δεν ήταν αμέλεια ή ένδεια γνώσης του παρελθόντος. Ούτε εμπάθεια γιατί πολύ απλά ο Άτσα Νίκολιτς, ο οποίος απεβίωσε σαν σήμερα (12 Μαρτίου) πριν από 16 χρόνια, δεν μετέβαλε με τις καινοτομίες του το σπορ. Δεν εφάρμοσε νέα συστήματα, δεν έφερε πρωτοποριακές τακτικές, τέτοιες τουλάχιστον που να μεταβάλουν τα δεδομένα στο παρκέ.

Ο Άτσα Νίκολιτς πέτυχε κάτι άλλο, εξίσου μεγάλο, ίσως σημαντικότερο όλων: άλλαξε τους ίδιους τους προπονητές. Τον τρόπο σκέψης και δράσης τους, τη δουλειά τους εντός κι εκτός γηπέδου. Την αντίληψή τους. Ίδρυσε δική του "σχολή", έκανε την προπονητική επάγγελμα, παρήγαγε καταρτισμένους τεχνικούς που μαθαίνοντας στο πλάι του άφησαν το σημάδι τους στο ευρωπαϊκό μπάσκετ. Ήταν ο "Πατριάρχης" της μεγάλης των πλάβι σχολής.

Αυτός δίδασκε και οι από κάτω, με καρφωμένο το βλέμμα στον δάσκαλο, κρατούσαν σημειώσεις. Ήταν διαφωτιστής και καθοδηγητής των περισσότερων εξ όσων τα τελευταία 40 χρόνια έχουν αναγορευτεί ως οι κορυφαίοι των κορυφαίων. Του Μίρκο Νόβοσελ, του Μπόζινταρ Μάλκοβιτς, του Μπόγκνταν Τάνιεβιτς, του Ζέλικο Ομπράντοβιτς, ακόμη και του Ιταλού Έτορε Μεσίνα! Θα ήταν και ο Κρέσιμιρ Τσόσιτς στο ίδιο "γκρουπ", το αγαπημένο του παιδί απ' όταν ήταν παίκτης, αλλά διαφορετικά τα έφερε η ζωή.

Ο Νίκολιτς ήταν "ινστρούχτορας" μιας ολόκληρης γενιάς.

Ο Λευτέρης Σούμποτιτς έλαχε να είναι από αυτούς που τον γνώρισαν και τον έζησαν από πολύ κοντά τόσο ως οντότητα του αθλήματος όσο (κυρίως) ως άνθρωπο. Ήταν ένας από τους επιγόνους του. Προτού καν, ως παίκτης ακόμα, έρθει στον "αυτοκράτορα" Άρη συμπληρώνοντας ιδανικά την ιερή τριανδρία με τους Γκάλη-Γιαννάκη και πολλά χρόνια πριν ασχοληθεί με την προπονητική, ο "Πίξι" είχε αναπτύξει μια ξεχωριστή σχέση με τον Νίκολιτς.

Δεν θα τον ακούσεις ποτέ να εκφέρει τ' όνομά του. "Προφέσορα", τον αποκαλούσε τότε, ακόμη και σήμερα την ίδια λέξη χρησιμοποιεί όταν μιλάει γι' αυτόν. Δεν του ταιριάζει άλλη καμία, μ' αυτήν τον έμαθαν όλοι. Θα μπορούσε ίσως και "πατέρα", διότι ως τέτοιος του στάθηκε όταν, στα μέσα της δεκαετίας του '90, αντί για την εμφάνιση του παίκτη φόρεσε κοστούμι και κάθισε στον πάγκο του Ηρακλή.

Προετοιμασία και τράπουλα

" Για εμένα υπήρξε ο καλύτερος όλων των εποχών", ήταν η πρώτη φράση που μας πρωτόπε στην κουβέντα που είχαμε. Μια φράση οκτώ λέξεων που περικλείει όλη την καριέρα του Νίκολιτς από το 1951 που έπιασε δουλειά στην εθνική της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας μέχρι το τέλος της ζωής, στα 76 του. Είχε σπουδάσει νομικά και ιατρική, αλλά το μπάσκετ, στο οποίο μπήκε μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, έγινε ο εαυτός του.

Από το '78 κιόλας ο Λευτέρης Σούμποτιτς γνώριζε τον Νίκολιτς. Ο "προφέσορας" ήταν στη δεύτερη θητεία του στο αντιπροσωπευτικό συγκρότημα και ο "Πίξι", στα 22 του παίκτης της Ολίμπια Λουμπλιάνας, είχε κληθεί στην προεπιλογή της Εθνικής για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα των Φιλιππίνων. Το οποίο αργότερα οι "πλάβι" κατέκτησαν με νίκη 82-81 στην παράταση επί της ΕΣΣΔ στον τελικό, συνολικό ρεκόρ 10-0 και τον Ντράζεν Νταλιπάγκιτς πολυτιμότερο παίκτη της διοργάνωσης. Ο Σούμποτιτς είχε κοπεί από την τελική 12άδα, " δικαίως παραδέχεται με τόσους σπουδαίους παίκτες στην αποστολή", αλλά η σχέση που ανέπτυξε με τον Νίκολιτς αποδείχθηκε πολύ πιο ωφέλιμη και ακριβότερη από ένα... χρυσό μετάλλιο!

Όλα άρχισαν με κάποιες παρτίδες μπρίσκουλα. " Ήταν ένα ιταλικό παιχνίδι με χαρτιά, το οποίο παίζαμε παρέα στον ελεύθερο χρόνο μας".

Ήταν προφανώς μία από τις ασχολίες που απέκτησε δουλεύοντας στο Βαρέζε και στην άτρωτη Ίνις, την καλύτερη ιταλική ομάδα όλων των εποχών, του απίθανου Μεξικανού Μανουέλ Ράγκα, του αντικαταστάτη του Μπομπ Μορς και του ανερχόμενου Ντίνο Μενεγκίν. Η οποία επί των ημερών του πανηγύρισε την κατάκτηση δύο τριπλ-κράουν (1970, 1973) και συνολικά έντεκα τίτλους (τρία πρωταθλήματα, τρία κύπελλα, τρία κύπελλα πρωταθλητριών, δύο διηπειρωτικά) σε τέσσερα χρόνια (1969-73)! Γι' αυτό και το η έδρα της είναι γεμάτη από φωτογραφίες του.

Άτσα Νίκολιτς: Ο προπονητής των προπονητών

Τα παιχνίδια της τράπουλας ήταν ίσως ένας διαφορετικός δρόμο για ν' ακονίζει τη σκέψη του και να εξασκεί το νου προσπαθώντας να βρει τη λύση που θα του δώσει τη νίκη σε κάθε παρτίδα. Ο "Πίξι" δεν μας αποκάλυψε ποιος κέρδιζε. Προτίμησε να θυμηθεί τις ώρες που περνούσαν μαζί όταν βρισκόντουσαν παρέα. Όπως εκείνη τη φορά που " μετά από μια γεμάτη δουλειά ημέρα πήγαμε σε μια πιτσαρία για να φάμε. Μου είχε ζητήσει να μην μιλήσουμε άλλο για μπάσκετ, να χαλαρώσουμε. Εγώ όμως είχα ερωτήσεις, είχα αμφιβολίες και ήθελα να μάθω πράγματα ακούγοντάς τον. Και καταλήξαμε μέχρι τις 3 το πρωί να συζητάμε για το ένα και το άλλο. Μόνο που δεν μας πέταξαν έξω από το μαγαζί. Ακόμα έχω εκείνες τις χειρόγραφες σημειώσεις. Σαν ευαγγέλιο και μια φωτογραφία που έχουμε μαζί την έχω εικόνισμα στο σπίτι μου στη Λουμπλιάνα".

Προφήτης του μέλλοντος

Προπονητικά ο Νίκολιτς ήταν αυτοδίδακτος. Ούτε σχολές υπήρχαν εκείνη την εποχή ούτε πηγές ενημέρωσης. Είχε όμως το μοναδικό αυτό χάρισμα. Πρώτα να λαμβάνει το ερέθισμα, να το επεξεργάζεται και κατόπιν να μεταλαμπαδεύει τη γνώση σε όσους ήταν έτοιμοι να τη δεχθούν. Είτε ήταν παίκτες είτε επίδοξοι προπονητές. " Ήταν χρόνια μπροστά από την εποχή του, έβλεπε ότι το μπάσκετ αλλάζει, το καταλάβαινε πολύ γρήγορα", επεσήμανε ο Σούμποτις. " Μου μιλούσε για το πώς σε λίγα χρόνια θ' αντιμετωπίζονται οι ζώνες 1-3-1 και πώς το πικ εν ρόλ. Ήταν πρωτοπόρος". Διορατικός τουλάχιστον.

Αλήθεια είναι πως το ταξίδι στις ΗΠΑ (και η 6μηνη παραμονή του) εκεί διεύρυνε τους ορίζοντές του. Ήταν τότε που συναναστράφηκε με "μύστες" του αθλήματος, στελέχη κολεγίων, και αντίκρισε την άλλη πλευρά του φεγγαριού. Δεν σνόμπαρε το καινούριο και χωρίς βιασύνη, η οποία θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ, εφάρμοσε τις φρέσκες μεθόδους. Ήθελε όλα να γίνονται στην ώρα τους γιατί όπως έλεγε " η πρώιμη εξειδίκευση είναι θανατηφόρα, προκαλεί λάθη που δύσκολα διορθώνονται στο μέλλον".

Η σχέση και η ατάκα με τον Ομπράντοβιτς

Ο "προφέσορας" είχε την οξύνοια να καταλαβαίνει πότε πρέπει να κάνει τι. " Ήταν πάντα προσηλωμένος στο στόχο του και δεν παρέκκλινε. Ποτέ δεν σου έλεγε καλά λόγια για κάτι που είχες πετύχει, προτιμούσε να σε κρατάει προσγειωμένο", συμπλήρωσε ο "Πίξι" και έφερε στο νου μια ιστορία από την πρώτη σεζόν του στον πάγκο του Ηρακλή. " Είχαμε νικήσει τον Ολυμπιακό και τον πήρα τηλέφωνο να τον ενημερώσω. Το μόνο που μου είπε ήταν να προσέξω πολύ στο επόμενο παιχνίδι".

Το ίδιο απότομα είχε προσγειώσει στην ωμή πραγματικότητα και τον "νεογέννητο" προπονητικά Ζέλικο Ομπράντοβιτς, αμέσως μετά το θρίαμβο της Παρτιζάν στο Final-4 της Κωνσταντινούπολης το 1992 με το τρελο-τρίποντο του Τζόρτζεβιτς στην εκπνοή για το 71-70. Η ατάκα εν μέσω πανηγυρισμών " καλό το Πρωταθλητριών Ζέλικο, αλλά πάει. Τώρα κοίτα να μην χάσουμε το Σάββατο στο πρωτάθλημα", έχει αγγίξει το μύθο.

Άτσα Νίκολιτς: Ο προπονητής των προπονητών

Οι δυο άνδρες είχαν συνεργαστεί στην Μπόρατς Τσάτσακ ως προπονητής-παίκτης στα τέλη των '70s και είχαν τέτοια χημεία που μπορούσαν να συνεννοηθούν με δυο ματιές.

Ο Νίκολιτς ήταν η "σκιά" του "Ζοτς" από την πρώτη ημέρα που αυτός "ξύπνησε" προπονητής της ομάδας του πολέμου, ήταν ο αόρατος κόουτς στην κερκίδα, ο καθοδηγητής. " Αυτός επί της ουσίας ήταν ο λόγος που ξαναγύρισε στο μπάσκετ ως σύμβουλος μετά το 1985 που είχε σταματήσει", μας εξήγησε ο Λευτέρης Σούμποτιτς, αν και συμβουλές διαχείρισης κατά καιρούς έδινε τόσο στον Τάνιεβιτς όσο και στον Μάλκοβιτς, ενόσω αυτός ήταν στη θαυματουργή Γιουγκοπλάστικα, την οποία πολλοί θεωρούν δικό του δημιούργημα.

Ο καλύτερος Ηρακλής και η πιτσαρία

Στον Ηρακλή βρέθηκε το καλοκαίρι του 1994. Τότε που ο "Πίξι" διαδέχθηκε τον Ντράγκαν Σάκοτα και ζήτησε ενισχύσεις. Από ασίσαντ έγινε πρώτος χρειαζόταν κάποιες κατευθυντήριες γραμμές. Ο Νίκολιτς δεν αρνήθηκε ποτέ τη βοήθεια, του άρεσε να μεταδίδει τη γνώση. " Υπήρχε ακόμη το εμπάργκο τότε. Ήρθε όμως με το τρένο δυο-τρεις φορές τότε και κάθισε μαζί μας για 15 ημέρες. Αν ρωτήσετε ακόμη και σήμερα τον Γουόλτερ Μπέρι, έναν παίκτη που δεν φημιζόταν για την προσπάθεια που κατέβαλε στην προπόνηση, θα σας πει ότι τον θεωρεί τον καλύτερο προπονητή που δούλεψε. Κέρδιζε το σεβασμό απ' όλους. Τόσο πολύ μας βοήθησε που κάναμε την καλύτερη πορεία στην ιστορία του Ηρακλή". Όταν δηλαδή ο "Γηραιός", φτάνοντας στα ημιτελικά του Σαπόρτα, αποκλείστηκε οριακά 2-1 από την Μπασκόνια (τότε Ταουγκρές) του παίκτη Περάσοβιτς και τερμάτισε τρίτος στο ελληνικό πρωτάθλημα.

Άτσα Νίκολιτς: Ο προπονητής των προπονητών

Από την ιστοσελίδα itsports

Στην αρχή εκείνης της ευρωπαϊκής διαδρομής ο "Γηραιός" συνάντησε στο β' προκριματικό μια ουγγρική ομάδα, τη Μαρκ Κέρμεντ. Ο Σούμποτιτς μας διηγήθηκε πως " παραμονές του πρώτου αγώνα συνόδευσα τον προφέσορα για να φύγει με προορισμό το Βελιγράδι. Μου είπε ότι θα χάσουμε 20 πόντους γιατί δεν κάναμε καλή προετοιμασία, ήμασταν χαλαροί, ενώ ο αντίπαλος είναι πολύ επικίνδυνος. Νικήσαμε 10-15 πόντους (σ.σ 60-51) και τον κάλεσα στο τηλέφωνο. Έκανε πως ξαφνιάστηκε από το αποτέλεσμα υποστηρίζοντας ότι θα ήταν σε κακή ημέρα και πως εντός θα μας 'σκοτώσουν'. Στη ρεβάνς στο Ιβανώφειο νικήσαμε ακόμη πιο εύκολα (σ.σ 88-66). Μετά κατάλαβα ότι όλα αυτά μού τα έλεγε για να μην πάρουμε αέρα. Να μας κρατήσει με τα πόδια στο έδαφος".

Ήθελε υπάκουους και πειθαρχημένους "μαθητές", ξεχώριζε εκείνους που μπορούσαν ν' ανταποκριθούν στα θέλω του, που έκαναν πολλές δουλειές, αφού όπως πίστευε " όλοι πρέπει να παίζουν παντού". Αλλά ήταν πάντα εκεί για τον καθένα, να τον ακούσει, να τον νιώσει. " Κι ας τον ξέχασαν κάποιοι παρόλο που ευεργετήθηκαν κοντά του", είπε με παράπονο ο Σούμποτιτς. " Εμείς συνεχίσαμε να έχουμε επικοινωνία, με τηλεφωνήματα και γράμματα. Το ίδιο και ο Ομπράντοβιτς. Πάντα του ζητούσα τη συμβουλή του, ήθελα τη γνώμη του".

Άτσα Νίκολιτς: Ο προπονητής των προπονητών

Το τηλεφώνημα που σίγουρα δεν θα ξεχάσει ποτέ ο "Πίξι" δεν είχε συμβουλευτικό χαρακτήρα. Ήταν απ' αυτά που χαράσσουν την ψυχή σαν λεπίδα. Ήταν το τηλεφώνημα εκείνο λίγο πριν φύγει από τη ζωή. Η τελευταία επικοινωνία τους. Εξουθενωμένος πια δεν είχε πολλές δυνάμεις. " Ήξερα ότι είχε προβλήματα και τον είχα πάρει να δω πώς είναι. Του είπα 'προφέσορα είσαι δυνατός εσύ, πολεμιστής, θ' αντέξεις'. Και αυτός μου απάντησε πως το τέλος πλησιάζει".

Λίγο διάστημα μετά ο Σούμποτιτς ενημερώθηκε από τη σύζυγό του για το θάνατό του. " Στην κηδεία δεν μπόρεσα να πάω λόγω υποχρεώσεων με τον Πανιώνιο. Αλλά όταν βρήκα την ευκαιρία ταξίδεψα στο Βελιγράδι, πήγα στο τάφο του, άφησα λίγα λουλούδια και τον αποχαιρέτησα".

Όπως και ο όλος ο πορτοκαλί πλανήτης. Είχε πάντως περάσει ήδη στην ιστορία, προτού καν το 1998 κερδίσει μία θέση στο Hall of Fame του αμερικάνικού μπάσκετ.

News 24/7

24MEDIA NETWORK