Δαρβίνος: ο αιώνιος διχαστικός

Την ώρα που στα γαλλο-ελβετικά σύνορα η επιστήμη επιχειρεί να αναβιώσει το Big Bang προκειμένου να κάνει βήματα μπροστά στην ερμηνεία του σύμπαντος, μία αλλότρια και βγαλμένη από τις σελίδες του παρελθόντος αντιπαράθεση αναζωπυρώνεται στον πολιτισμένο κόσμο.

Ο Δαρβίνος δεν έπαψε ποτέ να είναι επίκαιρος με τη θεωρία του, πολλές φορές αποκτώντας διττό ρόλο: από τη μία αποτελεί ισχυρό όπλο στη φαρέτρα των όσων πιστεύουν στην τετράγωνη λογική της επιστήμης και από την άλλη βρίσκεται στο στόχαστρο των αποκαλούμενων « δημιουργιστών », όσων δηλαδή πιστεύουν κατά γράμμα στη βιβλική ερμηνεία της δημιουργίας.

Η πλειονότητα των επιστημόνων θεωρεί το θέμα λήξαν προ πολλού, ωστόσο δεν αντιστέκεται στον πειρασμό να επιχειρηματολογήσει εναντίον των (πολύ) θρησκευόμενων που αντιπροτείνουν ή και επιβάλλουν (κυρίως στις ΗΠΑ) τη θεωρία της Δημιουργίας.

Το επίκεντρο της αντιπαράθεσης εντοπίζεται ως επί το πλείστον στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπου φανατικοί πολέμιοι του Δαρβίνου έχουν εξωπετάξει σε αρκετές πολιτείες τη θεωρία της εξέλιξης από τη διδακτέα ύλη στα σχολεία. Θιασώτης αυτής της άποψης είναι και η υπερ-συντηρητική υποψήφια αντιπρόεδρος με τους Ρεπουμπλικάνους, Σάρα Πέιλιν.

Εσχάτως, ωστόσο, το ζήτημα βρήκε πεδίο αντιπαράθεσης και στη Γηραιά Ήπειρο και δη στην- κατά συντριπτική πλειοψηφία- κοσμική Μεγάλη Βρετανία.

Ο βιολόγος και ιερέας, Μάικλ Ράις, παραιτήθηκε από τη θέση του διευθυντή εκπαίδευσης της Βασιλικής Εταιρίας- της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών- μετά το κύμα αντιδράσεων που προκάλεσε η τοποθέτηση του σε συνέδριο, όταν υποστήριξε ότι « ο δημιουργισμός πρέπει να διδάσκεται στα βρετανικά σχολεία, όχι ως παρανόηση, αλλά ως κοσμοθεωρία, από σεβασμό στις θρησκευτικές πεποιθήσεις ορισμένων μαθητών».

Η αντίδραση της επιστημονικής κοινότητας της Βρετανίας ήταν άμεση και εξαιρετικά επιθετική εναντίον του Ράις. Ο κάτοχος του Νομπέλ Ιατρικής το 1993, σερ Ρίτσαρντ Ρόμπερτς, έκανε λόγο για « εξωφρενικές απόψεις», ζητώντας την άμεση απομάκρυνσή του Ράις από τη Βασιλική Εταιρία. Πολλοί επιστήμονες τόνισαν ότι είναι παράλογο να εξισώνεται ο δημιουργισμός με την επιστήμη στη διδασκαλία στα σχολεία.

Ο Μάικλ Ράις αντέτεινε ότι πρέπει να εκφράζονται ελεύθερα οι αμφιβολίες των μαθητών αναφορικά με το ζήτημα της γέννησης και της εξέλιξης της ζωής.

Η απάντηση της Βασιλικής Εταιρείας ήταν άμεση: « Ο δημιουργισμός δεν έχει επιστημονική βάση και δεν πρέπει να αποτελεί μέρος της επιστημονικής εκπαίδευσης. Αν όμως ένας νεαρός μαθητής θέτει το ζήτημα του δημιουργισμού σε μια επιστημονική τάξη, τότε οι δάσκαλοι πρέπει να μπορούν να εξηγήσουν γιατί η εξέλιξη είναι μια ορθή επιστημονική θεωρία και γιατί ο δημιουργισμός σε καμία περίπτωση δεν είναι επιστημονικός».

Διαπρύσιοι πολέμιου του δημιουργισμού, όπως ο γνωστός συγγραφέας- βιολόγος υποστηρικτής της αθεΐας, Ρίτσαρντ Ντόκινς, (« Η περί Θεού αυταπάτη») προχώρησε στην κατηγοριοποίηση του επιστημονικού κόσμου: « Οι επιστήμονες χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα. Τους συμβιβαστικούς που σέβονται τους δημιουργιστές μολονότι διαφωνούν μαζί τους και τους υπόλοιπους που δεν βλέπουν κανένα λόγο να σέβονται την άγνοια ή τη βλακεία».

Τελικώς ο Ράις παραιτήθηκε, έχοντας όμως πετύχει το σκοπό του: άνοιξε η συζήτηση στη Μ. Βρετανία, ακολουθώντας τα χνάρια της αντίστοιχης Ακαδημίας στις ΗΠΑ, όπου η κυρίαρχη θέση είναι η συμβιβαστική, που αρνείται να διακρίνει σύγκρουση ανάμεσα στη θρησκεία και την εξέλιξη. Μία αναπόφευκτη πραγματικότητα, δεδομένου ότι περίπου οι μισοί Αμερικανοί θεωρούν σχεδόν διαβολική τη θεωρία του Δαρβίνου και επιλέγουν το δρόμο της δημιουργίας μέσα από τις σελίδες της Βίβλου.

Το θέμα πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις και έφθασε μέχρι και στις πύλες του Βατικανού. Ο εκπρόσωπος για θέματα πολιτισμού, αρχιεπίσκοπος Τζιανφράνκο Ραβάζι, υποστήριξε ότι « η θεωρία της εξέλιξης είναι συμβατή με τη Βίβλο». Η μετριοπαθής στάση του Βατικανού βασίζεται στην αντίληψη της Αγίας Έδρας περί αλληγορίας όσον αφορά στην ερμηνεία της Βίβλου- κυρίως σε σχέση με τη Θεία δημιουργία του κόσμου εντός έξι ημερών («θεϊστική εξέλιξη»).

Οι καθολικοί δεν αποκλείουν τη φυσική εξελικτική διαδικασία για τη διαμόρφωση του ανθρώπινου είδους από τον ίδιο το Θεό. Ο Ραβάζι τόνισε, μάλιστα, ότι « ο δημιουργισμός ανήκει αυστηρά στη θεολογική σφαίρα και δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως επιστημονική ιδεολογία».

Οι φανατικοίευαγγελιστές στις ΗΠΑ διαφωνούν και αναπτύσσουν πολεμική εναντίον του Δαρβινισμού. Πολλοί δε εκφράζουν φόβους ότι εάν η Σάρα Πέιλιν βρεθεί στο «τιμόνι» του Λευκού Οίκου δεν αποκλείεται να «αφορίσει» τη θεωρία της εξέλιξης από τη χώρα.