Το τέλος του (απολύτως ελεύθερου) καπιταλισμού

Τα πρώτα σημάδια της κρίσης των subprimes (δάνεια υψηλού ρίσκου- χαμηλής εξασφάλισης) εμφανίστηκαν τον Ιούνιο του 2007. Το Σεπτέμβριο του 2008 η οικονομική κρίση έλαβε χαρακτήρα μίνι κραχ, εκτυλίχθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο- με επίκεντρο τις ΗΠΑ- και οδήγησε στο σημείο να αλλάξει η μορφή του σύγχρονου καπιταλισμού, όπως τον γνωρίζαμε.

Μεγάλες επενδυτικές τράπεζες κατέρρεαν ως άλλοι χάρτινοι πύργοι η μία μετά την άλλη, με αποτέλεσμα να αναλάβει δράση ο « κακός δαίμονας» του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού: Το κράτος.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, υπό το φόβο μίας πιθανής επανάληψης του 1929 (οικονομικό κραχ), προχώρησε σε μέτρα για την απαλλαγή των πιστωτικών ιδρυμάτων από το βάρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με τη δημιουργία Οργανισμού ο οποίος θα αναλάβει τα επισφαλή δάνεια και τη δυνατότητα να τροποποιεί ενυπόθηκα δάνεια με στόχο την ανακούφιση των δανειοληπτών.

Σε πρώτη φάση φύσηξε ούριος άνεμος στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, χωρίς ωστόσο αυτό να έχει συνέχεια. Ήδη τη Δευτέρα (22/9), η τιμή του αργού πετρελαίου σημείωσε εντυπωσιακό άλμα, κινούμενη στην περιοχή των 120 δολαρίων ανά βαρέλι. Πρόκειται για αύξηση 16 δολαρίων σε μία συνεδρίαση- μία ημερήσια αύξηση χωρίς προηγούμενο- που αποδίδεται στην πτώση της τιμής του δολαρίου, μετά την παρέμβαση των αμερικανικών αρχών.

Η « κρατικοποίηση » ως όρος παραπέμπει σε κομμουνιστικά καθεστώτα. Οι τελευταίες εξελίξεις προκάλεσαν αίσθηση, καθώς η μία μετά την άλλη οι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες και ασφαλιστικοί οργανισμοί (όπως η AIG) τέθηκαν υπό κρατική εποπτεία. Στην τελευταία σελίδα αυτής της διαδρομής καταγράφηκαν δύο μεγάλες ανεξάρτητες επενδυτικές τράπεζες: Η Goldman Sachs και η Morgan Stanley, οι οποίες έλαβαν έγκριση από τη Fed να μετατραπούν σε τραπεζικούς ομίλους συμμετοχών και να τεθούν υπό την εποπτεία της.

Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Χένρι Πόλσον, έστειλε έγγραφο στο Κογκρέσο ζητώντας έγκριση για την αύξηση του επίσημου ανώτατου ορίου του εθνικού χρέους στα 11,3 τρισ. δολάρια από 10,6 τρισ. δολάρια, προκειμένου να υλοποιήσει το σχέδιο για την αντιμετώπιση της πιστωτικής κρίσης, το κόστος του οποίου ανέρχεται στα 800 δισ. δολάρια.

Σύμφωνα με πληροφορίες που μετέδωσε το Reuters, το σχέδιο προβλέπει ενισχυμένες εξουσίες για τον αμερικανό υπουργό Οικονομικών. Ενδεικτικά οι αποφάσεις του δεν θα αναθεωρούνται από κανένα δικαστήριο.

Από την πλευρά τους οι Δημοκρατικοί εξέφρασαν την προθυμία τους να συναινέσουν στην έγκριση του νομοσχεδίου, τόσο στη Γερουσία όσο και στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Θέτουν, ωστόσο, ως όρο την ακόμα μεγαλύτερη παρεμβατικότητα του κράτους, την επιβολή ορίου στις αμοιβές των στελεχών του νέου οργανισμού και (κυρίως) την ενίσχυση στους ιδιοκτήτες των ακινήτων που έχουν πληγεί από την κρίση στην αμερικανική στεγαστική αγορά. Ο Πόλσον αντιδρά ωςπρος το τελευταίο.

Τούτο ονομάζεται διακομματική συναίνεση σε ένα σχέδιο που αποκαθηλώνει το σύγχρονο καπιταλισμό (το νέο-φιλελευθερισμό) από το θρόνο της απόλυτης ελευθερίας και δη στη χώρα που έδωσε τις περισσότερες (ακόμα και πολεμικές) μάχες για τη θεμελίωση του.

Παρά ταύτα η νευρικότητα στις διεθνείς κεφαλαιαγορές παραμένει και κανένας δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα πως θα είναι η επόμενη ημέρα. Προς το παρόν δεν είναι γνωστό το μέγεθος των ζημιών των διεθνών τραπεζών, ενώ ήδη οι ευρωπαϊκές οικονομίες-και δη οι ισχυρότερες- κινούνται με χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης.

Το τοπίο είναι εξαιρετικά θολό, ενώ οι φωνές που μιλούν για ασυδοσία, απληστία και εγκληματική ελευθερία όλο και αυξάνονται.