Μια απίστευτη πρόκριση, συνώνυμο της ελευθερίας
Photostop στο 1973. Τη χρονιά των πρωτοφανών κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων, της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και της "μαγικής" εμφάνισης του ΠΑΟΚ στη Λιόν.
Το 1973 είναι μία από τις σημαντικότερες χρονιές στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Η Ελλάδα είναι στο γύψο, έχει μπει στον έβδομο χρόνο ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος που την έχει πάει χρόνια πίσω, πλήττοντας βάναυσα την εξέλιξή της σε όλα τα επίπεδα, αλλά έχει ξεκινήσει να αντιδρά σοβαρά: 21 Φεβρουαρίου γίνεται η πρώτη κατάληψη στη Νομική Σχολή Αθηνών η οποία καταστέλλεται δύο ημέρες μετά, 20 Μαρτίου η δεύτερη που οδηγεί σε 100 συλλήψεις κατόπιν αιτήματος της Συγκλήτου.
Εν μέσω αυτών των συγκλονιστικών εξελίξεων, μαίνεται στο πρωτάθλημα μια απίστευτη μάχη μεταξύ τριών καταπληκτικών ομάδων, του Ολυμπιακού των αστέρων του Νίκου Γουλανδρή, του κορυφαίου και ανίκητου στην Τούμπα ΠΑΟΚ και του υπερπαραγωγικού Παναθηναϊκού που είχε φτάσει μέχρι τον τελικό του Wembley.
Το πιο επεισοδιακό ντέρμπι "αιωνίων"
Λίγο πριν τα συγκλονιστικά γεγονότα της Νομικής, Κυριακή 11 Μαρτίου έγινε ίσως το πιο επεισοδιακό και πολυσυζητημένο derby Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού στην ιστορία. Σίγουρα το πιο σκληρό και αντιαθλητικό από όλα, με αντίκτυπο μεγαλύτερο ακόμη και από τη "Ριζούπολη" του 2003 εξαιτίας και της πολύ τεταμένης πολιτικής ατμόσφαιρας της εποχής. Το derby δεν τελείωσε ποτέ, κατακυρώθηκε τελικά με 2-0 υπέρ του Ολυμπιακού, αφού διεκόπη οριστικά στο 83ο λεπτό με το σκορ στο 3-2 υπέρ των ερυθρόλευκων και ενώ μετρούσαμε ήδη 3 αποβολές, 6 κίτρινες και 68 (!) φάουλ, με τα περισσότερα πολύ μακριά από τα αθλητικά πλαίσια.
Το παιχνίδι μάλιστα είχε μεταδοθεί και ζωντανά από την τότε ΕΙΡΤ προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή των Ελλήνων από τις κινητοποιήσεις των φοιτητών, με παρόντες στο Στάδιο "Γ. Καραϊσκάκης" τον Στυλιανό Παττακό και τον τότε παντοδύναμο Γ.Γ.Α. Γιώργο Βλαδίμηρο. Είναι το περίφημο ματς που οι παλιότεροι θυμούνται ως "το ντέρμπι που ο Κωνσταντίνου κυνηγούσε το Συνετόπουλο" με τον αστικό μύθο να τονίζει ότι ο αμυντικός του Ολυμπιακού είχε βρίσει τη Μάρθα Καραγιάννη, τότε αγαπημένη του Βασίλη Κωνσταντίνου.
Ο Παναθηναϊκός τιμωρήθηκε με αφαίρεση βαθμών και το πρωτάθλημα μετά την πολύκροτη υπόθεση δωροδοκίας του Θέμη Ρήγα κατέληξε στον Πειραιά και όχι στη Θεσσαλονίκη.
Η σεζόν είναι μακρά, ο Ολυμπιακός κατακτά το νταμπλ, αφού κερδίζει τον ΠΑΟΚ στον επίσης επεισοδιακό τελικό του Κυπέλλου Ελλάδας στο στάδιο "Καραϊσκάκης", καταβάλλοντάς τον δύσκολα με 1-0 χάρη στο γκολ του Αγγελή, ενώ δέκα μέρες νωρίτερα, με το διάγγελμα της 1ης Ιουνίου ο Γεώργιος Παπαδόπουλος έχει καταλύσει το πολίτευμα της Βασιλευομένης Δημοκρατίας στη χώρα, εγκαθιδρύοντας την "Κοινοβουλευτική Προοδευτική Δημοκρατία".
Η Ελλάδα βράζει, συλλαμβάνεται ο Ευάγγελος Αβέρωφ ως ιθύνων νους του "Κινήματος του Ναυτικού" που είχε αποπειραθεί να ανατρέψει τη χούντα των Συνταγματαρχών, διενεργείται δημοψήφισμα-παρωδία από τη χούντα προκειμένου να γίνει εκ νέου αλλαγή του πολιτεύματος με νοθευμένο αποτέλεσμα και παντελώς αντιδημοκρατιές διαδικασίες, πάνω απ’ όλα όμως ανακαλύπτεται και γίνεται γνωστό το σχέδιο δολοφονίας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου από τον Ταγματάρχη Σταύρο Σταύρου.
Και μέσα σε όλα... ΠΑΟΚ
Η Ελλάδα ζει μέρες αναβρασμού, η Θεσσαλονίκη μπορεί να βρίσκεται μακριά από την εστία των γεγονότων, πλην όμως δηλώνει παρούσα με ανάλογες των Αθηνών φοιτητικές κινητοποιήσεις απλώς μικρότερης έκτασης. Το καθεστώς σε μια κίνηση τακτικής υπαναχωρεί και προσπαθεί να κατευνάσει την ορμή των φοιτητών σε βορά και νότο, προχωρώντας πρώτα στην απονομή χάριτος στον Αλέκο Παναγούλη στο πλαίσιο της γενικής αμνηστίας που χορήγησε ο νεο-ορκισθείς Πρόεδρος της Δημοκρατίας Γεώργιος Παπαδόπουλος και ταυτόχρονα αίρει την ισχύ του στρατιωτικού νόμου που ήταν η σπίθα που άναψε τη φωτιά των φοιτητικών κινητοποιήσεων. Κι μέσα σε όλα αυτά, ο ΠΑΟΚ.
Ένας ΠΑΟΚ στην πιο χρυσή δεκαετία της ιστορίας του, με το Λες Σάνον στον πάγκο και με μια πολύ επιθετική ομάδα αποτελούμενη κυρίως από δικά του παιδιά. Κούδας, Σαράφης, Τερζανίδης, Ασλανίδης, Φουντουκίδης, Στέφας, Αποστολίδης, Παρίδης και ο πιτσιρικάς Άγγελος Αναστασιάδης στη δεύτερή του σεζόν στον "Δικέφαλο". Ο ΠΑΟΚ είναι συσπειρωμένος, η απώλεια των δύο τίτλων που διεκδίκησε και έχασε την περασμένη σεζόν από τον Ολυμπιακό τον έχει χαλυβδώσει και έχει θρέψει ένα απίστευτο μίσος εναντίον των ερυθρόλευκων, τις ρίζες του οποίου μπορεί να βρει κανείς στην "αρπαγή" του Μεγαλέξανδρου Γιώργου Κούδα.
Το φθινόπωρο έχει μπει σε πιο ήρεμες συνθήκες, ο ΠΑΟΚ στην Ευρώπη μεγαλουργεί. Αποκλείει τη μεγάλη Λέγκια Βαρσοβίας στον πρώτο γύρο με ένα καταπληκτικό γκολ του Δημήτρη Παρίδη σε μια Τούμπα που μύριζε μπαρούτι και μέσα και έξω, αφού λίγες μέρες πριν το ματς παραιτείται ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Συντονισμού της χούντας Νικόλαος Μακαρέζος και ο Ταξίαρχος Ιωαννίδης αποχωρεί από τη Μακεδονία και επιστρέφει στην Αθήνα ως νέος Διοικητής των ΕΑΤ/ΕΣΑ. Στη Θεσσαλονίκη η κατάσταση μοιάζει το ίδιο έκρυθμη με την Αθήνα, ο ΠΑΟΚ κληρώνεται με την Κυπελλούχο Γαλλίας Olympique Lyonnais και την ημέρα που ταξιδεύει στη Γαλλία, συμβαίνουν τρομερά πράγματα.
Απόπειρα δολοφονίας του Μακάριου, ορκίζεται νέα Κυβέρνηση με Πρωθυπουργό το Σπύρο Μαρκεζίνη, παραιτείται και ο Στυλιανός Παττακός και 17 Οκτωβρίου ξεσπά η διεθνής κρίση πετρελαίου που επιφέρει τρομακτικές συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία. Εάν συνυπολογίσουμε και τις εξελίξεις στις ΗΠΑ με τον Πρόεδρο Νίξον να αρνείται να καταθέσει σχετικά με το σκάνδαλο Watergate, πρόκειται για μία από τις πλέον βεβαρημένες πολιτικά περιόδους στα χρονικά.
Το ποδόσφαιρο φυσιολογικά περνά σε δεύτερη μοίρα, πλην όμως η ζωή πρέπει να συνεχιστεί, ο ΠΑΟΚ πρέπει να παίξει. Απρόσκοπτος πραγματοποιεί ακόμη μια μεγαλειώδη εμφάνιση στη Γαλλία και έρχεται ισόπαλος με 3-3 απέναντι στη μεγάλη Λιόν ανατρέποντας όλα τα προγνωστικά. Πλέον έχει γίνει το φαβορί και περιμένει τους Γάλλους στη Θεσσαλονίκη.
Τρεις ημέρες πριν τη ρεβάνς στην Τούμπα, στην Αθήνα σημειώνονται σοβαρότατα επεισόδια σε μια πορεία/διαδήλωση που δεν ξανάγινε. Αφορμή δίνεται από το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου που μετατρέπεται σε πολιτική συγκέντρωση-διαμαρτυρία με τους πολίτες να διασχίζουν τους δρόμους της Αθήνας σχηματίζοντας το σήμα της νίκης με τα δάχτυλα. Ανήμερα του αγώνα στη Θεσσαλονίκη, κορυφώνεται η κρίση στη Μέση Ανατολή, συνέρχεται Σύνοδος του ΝΑΤΟ στη Χάγη με σκοπό να λήξουν οι εχθροπραξίες στη διώρυγα του Σουέζ και τον πόλεμο του Ramadan ή Yom Kippur όπως έμεινε αργότερα γνωστός, μεταξύ Αιγύπτου και Συρίας με το Ισραήλ. Ανάμεσα σε όλα αυτά, πρέπει και πάλι να παιχτεί ποδόσφαιρο.
Και δεν παίχτηκε απλώς ποδόσφαιρο το βράδυ της 7ης Νοεμβρίου του 1973 στη Θεσσαλονίκη. Δόθηκε μία από τις ωραιότερες και πληρέστερες παραστάσεις ελληνικής ομάδας στην ιστορία των ευρωπαϊκών Κυπέλλων. Ο ΠΑΟΚ διέλυσε τη Λιόν με 4-0, ένα σκορ που θα μπορούσε να είναι κάλλιστα και διπλάσιο, προκρίνεται στα προημιτελικά του Κυπέλλου Κυπελλούχων και για πρώτη φορά στην ιστορία του θα αγωνιστεί άνοιξη στην Ευρώπη.
.jpg)
Η μοίρα και οι συνθήκες της εποχής δεν επέτρεψαν την τηλεοπτική μετάδοση του αγώνα κι έτσι η μεγαλύτερη βραδιά στην ιστορία του ΠΑΟΚ και μια από τις μεγαλύτερες για το ελληνικό ποδόσφαιρο δεν αποτυπώθηκε σε φιλμ. Είναι πραγματικά κρίμα που η συγκεκριμένη παράσταση του ΠΑΟΚ δόθηκε μόνον μπροστά σε 35 χιλιάδες εκλεκτούς και δεν τη χάρηκε ολόκληρη η Ελλάδα.
Μια εβδομάδα μετά το 4-0 με τη Λιόν, ξεκινά η εξέγερση του Πολυτεχνείου (και η λιγότερο γνωστή κατάληψη στη Θεσσαλονίκη με τον "πειρατικό" ραδιοφωνικό σταθμό στα υπόγεια της Αρχιτεκτονικής) που ολοκληρώνεται με τα γεγονότα της 17ης Νοέμβρη, μέρας εθνικής επετείου για τη χώρα.
Τα γεγονότα που επισκίασαν τον θρίαμβο
Επιγραμματικά, η εξέγερση και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, οδηγούν στο νέο πραξικόπημα Ιωαννίδη, την ανατροπή του Γεωργίου Παπαδόπουλου και της Κυβέρνησης Μαρκεζίνη και πάνω απ’ όλα στη σκληρότερη περίοδο της χούντας, η οποία οδήγησε στην τραγωδία της Κύπρου.
Όταν τον Ιούλιο του 1974 ο ερχομός του Κωνσταντίνου Καραμανλή με το Προεδρικό Αεροσκάφος του Γάλλου Προέδρου της Δημοκρατίας Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν, σήμανε την επιστροφή της Ελλάδας στο δυτικό κόσμο και τη Δημοκρατία καθώς και το τέλος μιας μαύρης εποχής που άφησε ανεπούλωτη πληγή το κυπριακό, ο άθλος του ΠΑΟΚ είχε σχεδόν ξεχαστεί, άλλωστε στο πρωτάθλημα δεν ήταν ανάλογη η παρουσία του και στην Ευρώπη είχε την κακοδαιμονία να κληρωθεί με την άτρωτη Μίλαν που τον απέκλεισε με συνοπτικές διαδικασίες. Δεν ξαναέζησε ποτέ τόσο μεγάλες ευρωπαϊκές στιγμές σε τόσο προχωρημένο επίπεδο σε οποιαδήποτε διοργάνωση ο Δικέφαλος και έκτοτε περιορίστηκε σε κάποιες πολύ μεγάλες βραδιές και προκρίσεις σε νοκ-άουτ παιχνίδια, όπως για παράδειγμα με την Άρσεναλ 23 ολόκληρα χρόνια μετά.
Όπως είναι φυσιολογικό, εκείνη η τεράστια πρόκριση επί της Λιόν, επισκιάστηκε από τα γεγονότα και την εξέγερση του Πολυτεχνείου, πέρασε σε δεύτερη και τρίτη μοίρα λόγω των πρωτοφανών κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων. Εξ αιτίας και της απουσίας της τηλεόρασης είναι από δύσκολο έως αδύνατο να αποτυπωθεί. Έχουν περάσει κιόλας 42 χρόνια από τότε, αν κάποιος ρωτήσει το Γιώργο Κούδα ή τον Άγγελο Αναστασιάδη, θα του πει ότι είναι πρόσφατο, σαν να έγινε χτες. Βοηθάει και η επέτειος άλλωστε, μιας Ελλάδας που σήμερα μοιάζει εντελώς διαφορετική με τότε, όπως διαφορετικό είναι και το ποδόσφαιρο, διαφορετικός είναι κι ο ΠΑΟΚ. Όλοι είμαστε διαφορετικοί, ακόμη κι εκείνοι που δεν ζούσαμε τότε, αλλά η ιστορία είναι εδώ και διδάσκει, ο συμβολισμός είναι σαφής: μια πρόκριση, συνώνυμο της ελευθερίας.
