Η εισβολή της Γαλλίας στην Πορτογαλία: Το μετέωρο βήμα του Ναπολεόντα

Πριν συγκρουστούν στο "Σταντ Ντε Φρανς" του Παρισιού, Γαλλία και Πορτογαλία έδωσαν μία πολύ πιο σημαντική μάχη, στο πεδίο της διπλωματίας και του πολέμου, 200 και πλέον χρόνια πριν.

Το κίνητρο; Μάλλον δεν θα απορήσετε αν σας πληροφορήσουμε ότι ήταν οικονομικό. Αλλωστε, διαχρονικά τις διπλωματικές τριβές και τις ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ κρατών ή αυτοκρατοριών ο παράγων χρήμα τις πυροδοτούσε.

Ο Μεγάλος Ναπολεών λοιπόν είχε ενοχληθεί σφόδρα από τις προνομιακές σχέσεις της βρετανικής αυτοκρατορίας με την Πορτογαλία. Οι Βρετανοί χρησιμοποιούσαν τα λιμάνια της χώρας για να κάνουν εμπορικές μπίζνες με τη Βραζιλία ενώ ενίοτε τα χρειάζονταν για την πολεμική τους προετοιμασία για τις επιχειρήσεις τους εναντίον της Γαλλίας.

Ο Ναπολεών έκρινε ότι έπρεπε να δράσει, ήθελε πάση θυσία να αποκοπεί ο ομφάλιος λώρος μεταξύ της Πορτογαλίας και της Αγγλίας και, όπως το συνήθιζε, χρησιμοποίησε βία. Πήρε μάλιστα και τους Ισπανούς στο πλευρό του υπογράφοντας μαζί τους κρυφή συμφωνία η οποία προέβλεπε το μοίρασμα της Πορτογαλίας σε τρία κομμάτια. Η εισβολή, με την οποία ουσιαστικά "εγκαινιαζόταν" ο πόλεμος της Ιβηρικής Χερσονήσου (1807-1814), βρισκόταν προ των θυρών.

Xωρίς ούτε μία τουφεκιά στη Λισσαβόνα

Τον Νοέμβριο του 1807, στις 12 του μηνός συγκεκριμένα, οι Γάλλοι άρχισαν να επιχειρούν επί ισπανικού (αρχικά) και πορτογαλικού (εν συνεχεία) εδάφους. Ανενόχλητοι είναι η αλήθεια.

Τα προβλήματα ήταν πολλά, είχαν να κάνουν όμως με τις κλιματολογικές συνθήκες και όχι με την αντίσταση του εχθρού γιατί πολύ απλά αντίσταση δεν υπήρξε. Ο Ναπολέων διέταξε να ανέβει ο ρυθμός της προέλασης αλλά δυστυχώς για τον Γάλλο στρατηγό Ζανό και τους στρατιώτες του οι υποδομές ήταν τόσο φτωχές που καθυστερούσαν την πορεία τους. Εξω από την πόλη Αμπράντες ας πούμε το γαλλικό στράτευμα άρχισε να το δέρνει βροχή που δεν σταματούσε με τίποτα. Το κρύο σάρωσε τους πάντες, τα μισά άλογα των μονάδων πέθαναν αλλά η προέλαση εντός του πορτογαλικού εδάφους συνεχίστηκε. Ο Ναπολεών έτσι και αλλιώς είχε πει " δεν με νοιάζει τι θα τρώτε, φάτε ότι βρείτε μπροστά σας, αλλά βιαστείτε" .

Μαζί με τα άλογα καταστράφηκαν και κανόνια. Αλλά ενώ κανονικά θα έπρεπε να προκύψει ήττα, ή τέλος πάντων, δοκιμασία στο πεδίο της μάχης, δεν προέκυψε καν μάχη. Στην Αμπράντες τα στρατεύματα του Ζανό δεν βρήκαν ούτε έναν αντίπαλο, ο μοναδικός που εκπροσώπησε την πορτογαλική αρχή ήταν ένας διπλωμάτης με το όνομα Μπαρέτο. Δήλωσε υποταγή δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στον Γάλλο στρατηγό να οργανώσει με την ησυχία του την κατάκτηση της Λισσαβόνας. Τα κατάφερε άνετα με μόλις 1500 στρατιώτες. Και πάλι η αντίσταση ήταν μηδενική, οι Γάλλοι μπήκαν στην πορτογαλική πόλη με την άνεση που θα έμπαιναν και στο Παρίσι.

ΛΙΠΟΤΑΞΙΑ...

Ο πανικός των ιθυνόντων του πορτογαλικού βασιλείου ήταν απόλυτος. Ο Πρίγκιπας Ιωάνης , που είχε υποτίθεται την εξουσία στη χώρα (με την ανοχή των Αγγλων), κατάλαβε πολύ γρήγορα ότι δεν μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα και προτίμησε μία πιο πρακτική λύση. Εφυγε από την Πορτογαλία με προορισμό τη Βραζιλία.

Στις 29 Νοεμβρίου λοιπόν, μία μέρα πριν οι Γάλλοι εισβάλλουν ανενόχλητοι στη Λισσαβόνα, ο Πρίγκιπας και η κουστωδία του (αυλικοί, έμποροι της εμπιστοσύνης και φυσικά οι συγγενείς του) φόρτωσαν ότι πρόλαβαν σε 15 πολεμικά πλοία και 20 εμπορικά. Ηταν τόσο μεγάλη η σπουδή τους (και προφανώς τόσο μεγάλος ο φόβος τους) μήπως τους προλάβουν οι Γάλλοι που 14 από τα κιβώτια έμειναν ή καλύτερα, ξεχάστηκαν στο λιμάνι της Λισσαβόνας. Η αποικία της Βραζιλίας αποτέλεσε σανίδα σωτηρίας για το πορτογαλικό κατεστημένο που έτρεξε πανικόβλητο να κρυφτεί.

Οι απλοί Πορτογάλοι πάντως δεν είδαν με καλό μάτι την απόλυτη συνθηκολόγηση του ηγέτη τους και τη φυγή του στη Βραζιλία. Ηθελαν αντίσταση, επιθυμούσαν τουλάχιστον να δείξουν στους Γάλλους ότι έχουν περηφάνεια.

Αγρια καταστολή

Στις 13 Δεκεμβρίου ο Ζανό συμπεριφέρθηκε ως κατακτητής που σέβεται τον εαυτό του και αδιαφορεί πλήρως για την αξιοπρέπεια της χώρας που κατακτά. Κατέβασε λοιπόν την πορτογαλική σημαία από όλα τα δημόσια κτίρια της Λισσαβόνας και ανέβασε τη γαλλική. Κράτος εν κράτει.

Η εξέγερση που ακολούθησε ήταν αυθόρμητη, άρα και ανοργάνωτη. Την κατέστειλαν εν τη γεννέσει της οι Γάλλοι, οι οποίοι, για να μην έχουν προβλήματα στο μέλλον, φρόντισαν να διαλύσουν ότι είχε απομείνει από τον πορτογαλικό στρατό. Μονάδες στάλθηκαν στη Γερμανία και στη Γαλλία για να πάρουν μέρος στις νέες μάχες που σχεδίαζε ο Ναπολέων.

Μέχρι τη Ρωσία έφτασε η χάρη των Πορτογάλων στρατιωτών (τρία συντάγματα χρησιμοποιήθηκαν στην εισβολή στη χώρα). Από εκείνους τους... άμοιρους που επάνδρωσαν γι' αυτήν την αποστολή τρία συντάγματα ελάχιστοι επέζησαν για να επιστρέψουν πίσω στην Πορτογαλία.

Μετά την επισημοποίηση της κατοχής της Λισσαβόνας από τους Γάλλους και την άγρια καταστολή της λαϊκής εξέγερσης, επικράτησε χάος. Περίπου 50000 Γάλλοι και Ισπανοί στρατιώτες επιδόθηκαν σε πλιάτσικο χωρίς έλεος στην υπαιθρο. Σκότωναν όποιον αντιστεκόταν, βίαζαν το γυναικείο πληθυσμό, άρπαζαν ότι είχε αξία από τα σπίτια. Και πως να γίνει διαφορετικά αφού περίπου 15000 Πορτογάλοι επικεφαλής κάθε είδους υπηρεσίας και αρχής είχαν προτιμήσει και αυτοί, όπως ο Πρίγκιπας Ιωάννης, το δρόμο της άτακτης φυγής.

Πίνακας του Κάρλος Αλμπέρτο Σάντος: Γαλλικά στρατεύματα αποχωρούν από την Πορτογαλία

ΦΟΡΟΙ ΚΑΙ ΝΕΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ

Οι περιουσίες μάλιστα αυτών των 15000 κατασχέθηκαν μετά από έντολή του Ναπολεόντα. Βλέπετε η κατοχή της Πορτογαλίας του στοίχισε κάτι παραπάνω, τα έξοδα ήταν πάρα πολλά, ο στρατός είχε ανάγκη συντήρησης και σίτισης.

Εκτός αυτού, ο Ναπολεών φόρτωσε τον τοπικό πληθυσμό με δυσβάσταχτους φόρους (δεν ξέρουμε αν σας θυμίζει κάτι αυτό από τα προσφάτως δρώμενα στην Ευρώπη) αλλά και την Πορτογαλία ολόκληρη με...πρόστιμο 100εκ φράγκων. Η εξέγερση ήταν και πάλι αναπόφευκτη, κυρίως από τον κόσμο που δεν μπορούσε να πληρώσει τους φόρους του.

Τούτη τη φορά τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Στην εξέγερση πήραν μέρος και τμήματα των Ισπανών, οι δρόμοι επικοινωνίας με τη Γαλλία αποκόπηκαν και η φλόγα της αντίστασης, έστω και χωρίς ηγέτες, άρχισε να φουντώνει. Κάπου εκεί αποφάσισαν να μπουν στο παιχνίδι και οι Αγγλοι οι οποίοι μέχρι εκείνο το σημείο δεν είχαν αντιδράσει δυναμικά.

Στις αρχές Αυγούστου του 1808 Αγγλικά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Σερ Αρθρουρ Γουελσλέι αποβιβάστηκαν στον Κόλπο του Μοντέγκο. Η γαλλική εισβολή στην Πορτογαλία έμπαινε έτσι σε μία τελείως διαφορετική φάση. Η αιματοχυσία επί πορτογαλικού εδάφους συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση μέχρι το 1814 για να αποδειχθεί για μία ακόμη φορά ότι "με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί".