Θάτσερ και ποδόσφαιρο: Παραμύθι χωρίς δράκο

Δεν θα το παίξω έξυπνος. Κι εγώ έχω αναμασήσει αυτά τα λόγια άπειρες φορές στο παρελθόν. Τα έχω πει σε ραδιοφωνικές εκπομπές ή σε συζητήσεις με φίλους, τα έχω χρησιμοποιήσει σε άρθρα. Τα πίστευα, όπως τα πίστευαν και τα πιστεύουν ακόμα εκατομμύρια άνθρωποι, σ’όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες. Τελευταία απόδειξη, τα πρόσφατα άρθρα στον ελληνικό Τύπο για “την Θάτσερ που άλλαξε το ποδόσφαιρο”.

Εδώ και αρκετά χρόνια όμως, η ενασχόλησή μου με τον αγγλικό Τύπο και το ενδιαφέρον για τις τραγωδίες του Χέιζελ και του Χίλσμπορο μ’έκανε να καταλάβω πως αυτά που πιστεύουμε για ρόλο της Θάτσερ στον χουλιγκανισμό και στο ποδόσφαιρο είναι υπερβολές. Και τελικώς διαπίστωσα πως δεν είναι απλώς υπερβολές, αλλά ένας μύθος που δεν στηρίζεται πουθενά.

Τιμωρία, όχι μέτρο

Η Θάτσερ μνημονεύεται για την απόφασή της να αποβάλει μόνη της τις αγγλικές ομάδες από τις διεθνείς διοργανώσεις. Μετά την τραγωδία του Χέιζελ, η Θάτσερ είδε αμέσως πως, εκτός από την ακαταλληλότητα του γηπέδου του τελικού και τις αμέλειες της Βελγικής αστυνομίας, υπήρχε ξεκάθαρη ευθύνη των χούλιγκαν της Λίβερπουλ. Οι 39 ζωές που χάθηκαν είχαν “αγγλική υπογραφή” κι αυτό ήταν κάτι που δεν μπορούσε να ανεχθεί.

“Αυτό είναι ευθύνη της Αγγλίας”, δήλωσε και αποφάσισε την επ’ αόριστον αποβολή των αγγλικών ομάδων από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις. Είχε το σθένος να το κάνει, αλλά και την δύναμη να επιβάλει την απόφασή της στην Αγγλική Ομοσπονδία και την UEFA, που την αποδέχθηκαν πριν καν αποφανθούν για το ποιες θα μπορούσαν να ήταν οι δικές τους ενέργειες.

Η πρωτοφανής απόφασή της δικαίως πέρασε στην ιστορία ως δείγμα αποφασιστικότητας, αλλά απέχει πάρα πολύ από το να χαρακτηριστεί “μέτρο που άλλαξε τα πράγματα”. Η Θάτσερ είδε τον χουλιγκανισμό ως κάτι που πλήττει διεθνώς την εικόνα της χώρας της και στην λογική του “πονάει χέρι, κόψει χέρι”, αποφάσισε να ξεμπερδέψει μ’αυτόν τον τρόπο για τα επόμενα χρόνια.

Κάρτα

Όμως, παρά την τραγωδία στο Χέιζελ, κι αυτήν που είχε προηγηθεί τον ίδιο μήνα στο Μπράντφορντ, η Θάτσερ δεν είχε κανένα πραγματικό ενδιαφέρον να διορθώσει τα προβλήματα του ποδοσφαίρου, αφού το μόνο που είδε στις δύο τραγωδίες ήταν οι χούλιγκανς κι όχι τα υπόλοιπα προβλήματα. Εκτός της τιμωρίας των ομάδων, που της εξασφάλιζε πως τίποτα δεν θα συνέβαινε εκτός Νησιού, δεν άλλαξε κάτι ουσιαστικό στα χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι το 1989 και την τραγωδία του Χίλσμπορο.

Ούτε τα γήπεδα άλλαξαν, ούτε οι κανόνες ασφαλείας, ούτε εφαρμόστηκε κάποιο από τα δραστικά μέτρα που ήρθαν πολύ αργότερα. Το μόνο που προσπάθησε να εφαρμόσει η Θάτσερ από το 1985 μέχρι το 1989 ήταν αυτό το περίφημο Εθνικό Σύστημα Μελών. Ένας απίστευτος νόμος που έλεγε πως όλοι οι φίλαθλοι στην χώρα θα έπρεπε να προμηθευτούν την ίδια κάρτα κι όποιος έμπαινε σε γήπεδο χωρίς αυτήν θα μπορούσε είτε να φυλακίζεται για έναν μήνα ή να πληρώνει ένα πολύ βαρύ πρόστιμο.

Ο νόμος εκτός από μη πρακτικός, ήταν κι αμφισβητούμενης δημοκρατικότητας, αφού η κυβέρνηση θα ήταν αυτή που θα είχε τον πλήρη έλεγχο της επιτροπής υπεύθυνης για την παροχή των καρτών και του “πειθαρχικού ελέγχου”. Τίποτα δεν άλλαξε όσον αφορά την ασφάλεια των σταδίων, την κατανάλωση αλκοόλ, τα φαινόμενα βίας, αλλά αντιθέτως το μέτρο ενίσχυσε ακόμα περισσότερο την ήδη υπάρχουσα έχθρα ανάμεσα στην αστυνομία και στους οπαδούς στα πέταλα, χούλιγκαν ή μη. ( Διαβάστε εδώ)

Χίλσμπορο

Τα χρόνια πέρασαν χωρίς καμία ουσιαστική αλλαγή στις συνθήκες των αγώνων στην Αγγλία κι έτσι ήρθε η τραγωδία του Χίλσμπορο, και μάλιστα σε ημιτελικό Κυπέλλου. Όπως αποκαλύφθηκε 23 χρόνια μετά, και είδαμε εκτενώς σε κείμενο του Σεπτεμβρίου, οι συγγενείς των 96 θυμάτων είχαν δίκιο που πάντα έλεγαν πως η τραγωδία δεν ήταν αποτέλεσμα χουλιγκανισμού, φασαριών και μέθης, αλλά οφειλόταν στην ακαταλληλότητα του γηπέδου, στην ελλειπή οργάνωση και στην εγκληματική αμέλεια, έως και αδιαφορία της αστυνομίας. Σ’αυτά που δεν είχαν αλλάξει κι είχαν μείνει ίδια, ακόμα και τέσσερα χρόνια μετά το Χέιζελ.

Παρά τις αποκαλύψεις του περασμένου Σεπτεμβρίου, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια απόδειξη για τον ρόλο της Θάτσερ στην ενορχηστρωμένη μετατόπιση της πλήρους ευθύνης στους “μεθυσμένους χούλιγκανς που σκότωσαν τους υπόλοιπους” και στην διαστρέβλωση της αλήθειας από τον Τύπο και την αστυνομία.

Πρώτη αναφορά

Όμως, στα έγγραφα που μελετήθηκαν για να βγει το πόρισμα-καταπέλτης του Σεπτεμβρίου, βρέθηκε το εξής ενδιαφέρον: Μετά το Χίλσμπορο η διερεύνηση της τραγωδίας ανατέθηκε στον Δικαστή Πίτερ Τέιλορ, που μήνες μετά έβγαλε την περίφημη πια αναφορά. Στην πραγματικότητα ο Τέιλορ έβγαλε δύο αναφορές, μία τον Αύγουστο του 1989, που περιείχε το τελικό του πόρισμα για το τι έφταιξε στο Χίλσμπορο, και μία που ακολούθησε πέντε μήνες αργότερα και περιείχε τις προτάσεις του για το μέλλον του ποδοσφαίρου.

Παρότι οι αστυνομικές αρχές είχαν φροντίσει να αλλοιώσουν 164 καταθέσεις αστυνομικών πριν φτάσουν στα χέρια του Τέιλορ, ο ίδιος στην πρώτη του αναφορά ήταν πολύ επικριτικός για την αστυνομία και την συμμετοχή της τόσο στην πρόκληση της τραγωδίας, όσο και στην αποφυγή ευθυνών γι’αυτήν.

“Είναι αυτό ευπρόσδεκτο;”

Όταν το περιεχόμενο της πρώτης αναφοράς έγινε γνωστό στην κυβέρνηση, ο τότε Υπουργός Εσωτερικών, Ντάγκλας Χαρντ, ήταν της άποψης πως έπρεπε να ζητήσουν την παραίτηση του αρχηγού της Αστυνομίας που ήταν υπεύθυνος για τον αγώνα. Το εσωτερικό σημείωμα του Χαρντ έλεγε πως “το μέγεθος της καταστροφής και το ποσοστό ευθύνης που επιρρίπτει η αναφορά στην αστυνομία, απαιτεί αυτήν την παραίτηση. Αν το περιεχόμενο της αναφοράς βγει προς τα έξω, θα ενθαρρύνει βίαιη συμπεριφορά των οπαδών προς τους αστυνομικούς και οι οπαδοί της Λίβερπουλ θα αισθανθούν δικαιωμένοι”.

Η Θάτσερ, όμως, δεν είχε καμία διάθεση να αφήσει έστω την παραμικρή ευθύνη να πέσει στην αστυνομία και να αποκαταστήσει επίσημα την αλήθεια για το Χίλσμπορο. Το δικό της ιδιόχειρο σημείωμα στο περιθώριο του εγγράφου έλεγε τα εξής: “Τι εννοούμε όταν λέμε να ‘χαιρετίσουμε την γενική κατεύθυνση της αναφοράς’; Η γενική κατεύθυνση είναι μια καταστροφική κριτική της αστυνομίας. Είναι αυτό ευπρόσδεκτο για μας; Σίγουρα μπορούμε να χαιρετίσουμε την πληρότητα της αναφοράς και των συστάσεων.” ( Διαβάστε εδώ)

Πολύ μετά το 1990

Η Θάτσερ δεν άλλαξε τίποτα στο ποδόσφαιρο στην Αγγλία, αφού στην ουσία αδιαφόρησε γι’αυτό σ’όλο το διάστημα της θητείας της, παρά τις δύο τραγωδίες του 1985. Οι τρεις βασικές της ενέργειες ήταν να φροντίσει με μια σκληρή τιμωρία πως τίποτα δεν ξαναγίνει εκτός Νησιού, να σκεφτεί έναν νόμο που δεν προσέφερε καμία ουσιαστική αλλαγή εντός των τειχών και να φροντίσει να μην πέσει καμία ευθύνη στην “αγαπημένη” της αστυνομία για το Χίλσμπορο.

Το ποδόσφαιρο το άλλαξαν πράγματα που έγιναν πολύ μετά την παραίτησή της, τον Νοέμβριο του 1990, και δυστυχώς είχαν ως αφετηρία τον θάνατο 96 ανθρώπων τον Απρίλιο του 1989. Το άλλαξε η υιοθέτηση των περισσότερων προτάσεων της δεύτερης αναφοράς του Δικαστή Τέιλορ, αυτής που έγινε διάσημη σε όλο τον κόσμο, σε αντίθεση με την πρώτη. Αυτός πρότεινε όλα όσα άλλαξαν στα γήπεδα, τα πέταλα των ορθίων, τα κάγκελα, τους κανόνες ασφαλείας, κτλ.

Το ποδόσφαιρο έγινε αυτό που σήμερα λέμε “modern football” με την ίδρυση της Πρέμιερ Λιγκ το 1992, με τον Μέρντοχ που επένδυσε σ’αυτήν ως το βασικό προϊόν των καναλιών του, με τις ομάδες να παίρνουν λεφτά από την κυβέρνηση του Μέιτζορ για να φτιάξουν τα γήπεδά τους μέχρι το 1994, με την σταδιακή αλλαγή του προφίλ των ανθρώπων που πήγαιναν σ’αυτά και την μετατόπιση της βίας εκτός γηπέδων, με την άνοδο των τιμών των εισιτηρίων, με το Champions League, κτλ.

Χωρίς δράκο

Είναι καιρός πια να σταματήσουμε να αναπαράγουμε το παραμύθι για “αυτά που έκανε η Θάτσερ στο ποδόσφαιρο” γιατί δεν έχει δράκο. Η τιμωρία για το Χέιζελ δεν άλλαξε τίποτα, ενώ ακόμα κι ο νόμος για την Εθνική Κάρτα των οπαδών εγκαταλείφθηκε το 1990, αμέσως μετά την αναφορά του Τέιλορ. Ο ίδιος ο δικαστής έγραψε στην αναφορά του πως ο νόμος της Θάτσερ ήταν “σαν να χρησιμοποιείς βαριοπούλα για να ανοίξεις ένα καρύδι” και πως “αν φέρεσαι στους οπαδούς σαν ζώα, τότε κι αυτοί θα φερθούν αναλόγως”.

ΥΓ. Το παραμύθι πως η Θάτσερ τα άλλαξε όλα δεν είναι μόνο ελληνικής κατανάλωσης. Το βράδυ της Δευτέρας, ο Ιταλός Τανκρέντι Παλμέρι, ανταποκριτής του CNN και δημοσιογράφος της Γκαζέτα, έγραψε στο twitter με αφορμή τα μαχαιρώματα πριν το Ρόμα-Λάτσιο πως το όνομα της Θάτσερ πάντα αναφέρεται στις συζητήσεις για την καταπολέμηση της βίας στην Ιταλία.

Αμέσως παρενέβη ο Τζόναθαν Γουίλσον, ένας από τους διασημότερους “μελετητές” του ποδοσφαίρου, λέγοντας του πως αυτό είναι πολύ άστοχο. Ο Παλμέρι εξεπλάγην, επανέλαβε τα γνωστά “μα αυτή εξάλειψε την βία, πήρε μέτρα, κτλ”, με τον Γουίλσον να του απαντά πως η Θάτσερ δεν έκανε τίποτα, εκτός από έναν αποτυχημένο νόμο, που το μόνο που κατάφερε ήταν να χειροτερέψει τα πράγματα, δημιουργώντας μια λογική “εμείς εναντίον αυτών” ανάμεσα στους οπαδούς και την αστυνομία.

Διαβάστε ακόμη:

Μάργκαρετ Θάτσερ: Ο θάνατος της διχάζει τον βρετανικό και διεθνή Τύπο