Φιλ Τζάκσον: Ο βασιλιάς του Ζεν

Είναι ο μεγαλύτερος προπονητής όλων των εποχών στο μπάσκετ; Μμμ… συζητήσιμο. Το άθλημα έχει δημιουργήσει θρύλους. Ο Τζον Γούντεν του UCLA απέκτησε το προνόμιο να τον φωνάζουν αντί για κύριο "κόουτς". Ο Ρεντ Αουερμπαχ έκτισε τον μύθο της Βοστόνης και είχε το θράσος να ανάβει πούρο στον πάγκο όταν οι Σέλτικς είχαν εξασφαλισμένη τη νίκη για να τον βγάλει έξω η ασφάλεια του Μπόστον Γκάρντεν μέσα σε αποθέωση (του) από το κοινό. Ο Γκρεγκ Πόποβιτς έχει την προπονητική ευφυΐα να παίζει ένα διαφορετικό μπάσκετ και να κερδίζει τίτλους μένοντας πιστός στη φιλοσοφία του. Ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι θα χάσει μια στο τόσο ένα τίτλο γιατί δεν κάνει φάουλ στην τελευταία επίθεση των αντιπάλων αλλά μένει πιστός στη φιλοσοφία του και θέλει οι παίκτες του να παίζουν άμυνα…

Τι είναι λοιπόν ο Τζάκσον; Πιθανώς, ο προπονητής με το ψηλότερο IQ στην ιστορία του μπάσκετ, ένας προικισμένος άνθρωπος που ήξερε τι ακριβώς θέλει αυτός που κάθεται απέναντι του. Ένας μάστορας στη διαχείριση των πιο παράξενων χαρακτήρων του μπάσκετ. Και κυρίως ένας άνθρωπος που ήθελε πάντα να είναι ο εαυτός του! Για ορισμένα από αυτά ας μου επιτραπεί λίγο πιο κάτω να χρησιμοποιήσω δύο προσωπικές μου εμπειρίες.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Στα νιάτα του όταν ακόμη ήταν παίκτης των Νικς ο Τζάκσον ήταν ο ορισμός του free spirit στο ΝΒΑ. Παιδί των λουλουδιών με χίπικη νοοτροπία. Ο Πιτ Βέσι - στον οποίο έχω αναφερθεί ξανά σε ένα παλαιότερο άρθρο μου και κάποτε θα γράψω όλη την ιστορία του - είχε γράψει κάποτε στην Post. "Η πιο παράξενη εμπειρία μου την εποχή που κάλυπτα το ρεπορτάζ των Νικς ήταν μια ιστορία που έχει σχέση με τον Φιλ Τζάκσον. Είχαμε προγραμματίσει να πάμε παρέα στο αεροδρόμιο για να πετάξουμε με την ομάδα για ένα εκτός έδρας παιχνίδι. Πέρασα με ταξί από το σπίτι του να τον πάρω αλλά αργούσε χαρακτηριστικά. Κατέβηκε με μισή ώρα καθυστέρηση και ήταν αμφίβολο αν θα προλαβαίναμε την πτήση. Κάθισε στο πίσω κάθισμα, με είδε αγχωμένο και ιδρωμένο, μου χαμογέλασε, έβγαλε από την τσέπη του ένα στριφτό τσιγάρο μαριχουάνας και μου είπε ατάραχος: Θέλεις να το καπνίσεις να χαλαρώσεις;"…

Κανείς δεν έβαζε στοίχημα ότι μετά το τέλος της καριέρας του ο Τζάκσον μπορούσε να γίνει πετυχημένος προπονητής… Χάθηκε κάπου μεταξύ του ημιεπαγγελματικού CBA και του… Πουέρτο Ρίκο μέχρι το 1987 που εμφανίσθηκε στο Σικάγο για να περάσει από συνέντευξη για τη δουλειά του ασίσταντ κόουτς του Νταγκ Κόλινς.

Εμφανίσθηκε με σανδάλια και ένα χαβανέζικο πουκάμισο και όταν του είπαν ότι "δεν είναι ακριβώς το ντύσιμο που περιμέναμε από κάποιον υποψήφιο για τη δουλειά" απάντησε ατάραχος: "Μα, μόλις έμαθα ότι θέλετε προπονητή πήρα το πρώτο αεροπλάνο από το Πουέρτο Ρίκο και ήρθα. Δεν πρόλαβα να αλλάξω ρούχα"…

Τα πρώτα του χρόνια με τους Μπουλς δεν ήταν ακριβώς επιτυχημένα μέχρι που ένας γηραλέος (ήδη) βοηθός του ο Τεξ Ουίντερ του έδειξε ένα σύστημα που χρησιμοποιούσε. Ο Τεξ Ουίντερς (92 ετών σήμερα) χρησιμοποιούσε αυτό το σύστημα σαν ασίσταντ κόουτς του κολεγίου Κάνσας Στέιτ το… 1947! Ήταν η θρυλική τριγωνική επίθεση. "Εσύ θα την διδάξεις στους παίκτες και εγώ θα πείσω τον Τζόρνταν ότι με αυτό το σύστημα θα πάρουμε πρωτάθλημα", λέγεται ότι του είπε ο Τζάκσον σύμφωνα με το βιβλίο "Jordan rules"…

Ο Τζόρνταν πείσθηκε, οι τίτλοι ήρθαν και μαζί το βιβλίο του Φιλ Τζάκσον Sacred Hoops. Σε αυτό ο Τζάκσον αναλύει πως μετέφερε την ανατολική φιλοσοφία και το Ζεν στα αποδυτήρια των Μπουλς. Όταν το πρωτοδιάβασα πίστεψα ότι είναι μια από τις συνηθισμένες εμπορικές σαπουνόφουσκες σταρ που προσπαθούν να βγάλουν λίγο έξτρα χρήμα. Λάθος μου. Το ανακάλυψα τρία χρόνια αργότερα όταν έτυχε (κυριολεκτικά) να πέσω πάνω του στη διάρκεια του "τελευταίου χορού" των Μπουλς και στη σειρά των τελικών με τη Γιούτα.

"Θέλεις μια συνέντευξη;"

Στο Σικάγο εκείνες τις μέρες ήταν πιο εύκολο να βρεθείς δίπλα στον πρόεδρο της Αμερικής παρά στα μέλη των Μπουλς. Πέρα από τις επίσημες συνεντεύξεις τύπου ήταν τόσο δύσκολο να βρεθείς κοντά τους όσο φαντάζομαι ότι θα ήταν για τους θαυμαστές τους την εποχή που μεσουρανούσαν οι Μπιτλς. Μια παλιά σταθερή συνήθεια που έχω είναι όταν πηγαίνω σε ένα γήπεδο ξένης χώρας να ανοίγω όποια πόρτα βρίσκω μπροστά μου. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα συναντήσεις…

Τα μέτρα ασφάλειας στο Γιουνάιτεντ Σέντερ ήταν περίπου δρακόντεια. Πάντα όμως υπάρχουν ανοιχτές πόρτες. Όπως αυτή της κουζίνας του γηπέδου, που οδηγούσε σε ένα αφύλακτο διάδρομο και σε ένα ακόμη και σε ένα τρίτο. Και στη στροφή του τέταρτου διαδρόμου υπήρχε ένα μικρό δωμάτιο με τους τοίχους γεμάτους από βιντεοκασέτες (δεν υπήρχαν ακόμη οι σημερινές τεχνολογικές εξελίξεις) και δύο μηχανήματα προβολής βίντεο. Ήταν το δωμάτιο που οι συνεργάτες του Τζάκσον "έκοβαν" φάσεις για τα βίντεο της προετοιμασίας των τελικών, όπως έμαθα λίγο αργότερα. Μόνο που στο μικρό δωμάτιο δεν ήταν οι βοηθοί αλλά ο Τζάκσον που μια ώρα πριν τον 3ο τελικό είχε πάει εκεί για να απολαύσει το (απαγορευμένο εντός γηπέδου) τελευταίο πούρο πριν τον αγώνα και να πιει μια μπύρα.

Με κοίταξε, τον κοίταξα, κοιταχτήκαμε, που λέει και ο Μηλιώκας σε ένα τραγούδι, με ρώτησε τι κάνω εκεί, του πέταξα μια φτηνή δικαιολογία ότι "έχασα το δρόμο". Χαμογέλασε σίγουρος ότι έχει απέναντι του ένα ψεύτη, με ρώτησε από ποια χώρα είχα βρεθεί εκεί, του είπα τα σχετικά ("Δουλεύω σε ένα περιοδικό μπάσκετ της Ελλάδας") και χωρίς να του πω τίποτε με ξαναρώτησε: "Θέλεις να σου δώσω μια συνέντευξη;"…

Τυφλός που δεν θέλει το φως του δεν υπάρχει φυσικά… Το ραντεβού κλείστηκε για την επόμενη στο προπονητικό κέντρο των Μπουλς, τριάντα χιλιόμετρα έξω από το Σικάγο, με αυστηρούς όρους. Ξεκίνησα δύο ώρες πριν το ραντεβού και στη διαδρομή με το ταξί σκεφτόμουν ότι κάνω το πιο άσκοπο πράγμα της ζωής μου. "Σιγά μην θυμάται τι μου είπε"… Στην είσοδο του προπονητικού κέντρου είδα τον εκπρόσωπο τύπου των Μπουλς. "Εσένα περιμένει ο κόουτς;", μου είπε; "τους όρους τους ξέρεις, είναι όπως τα είπατε. Θα του μιλήσεις 15 λεπτά μετά το τέλος της προπόνησης. Θα κοιτάξει διακριτικά το ρολόι του στα 15 λεπτά, μην του κάνεις άλλη ερώτηση, δεν θα του αρέσει". Χάζεψα πίσω από ένα πλεξιγκλάς την προπόνηση των Μπουλς, τήρησα τους όρους, μιλήσαμε 15 λεπτά, κοίταξε το ρολόι του, τον ευχαρίστησα και έφυγα. Γυρίζοντας στην Ελλάδα περιχαρής για την επιτυχία μου, βίωσα τον απόλυτο τρόμο όταν το δημοσιογραφικό κασετοφωνάκι "μάσησε" την πολύτιμη κασέτα. Η συνέντευξη του Τζάκσον δεν δημοσιεύθηκε ποτέ στο Τρίποντο και ευτυχώς είχα ως πειστήριο τις φωτογραφίες γιατί δεν θα άντεχα για πολύ το δούλεμα του μακαρίτη του Συρίγου για τη μεγάλη μου δημοσιογραφική επιτυχία.

Στο ράντσο της Μοντάνα

Όταν ο Τζάκσον ανέλαβε τους Λέικερς η μισή Αμερική στοιχημάτιζε στη σίγουρη αποτυχία του και η άλλη μισή στοιχημάτιζε για το πότε θα απολυθεί. "αποκλείεται να καταφέρει να παντρέψει τους εγωισμούς του Σακίλ και του Κόμπε", έγραφαν όλοι οι Αμερικάνοι δημοσιογράφοι. "Ούτε το Ζεν μπορεί να τα καταφέρει".

Ο θρύλος λέει ότι στη διάρκεια εκείνου του καλοκαιριού ο Τζάκσον δεν κουνήθηκε από τα ράντσο του στη Μοντάνα όπου έπαιζε με τα πέντε παιδιά από τον δεύτερο γάμο του. Ο ίδιος θρύλος λέει ότι στη διάρκεια εκείνου του καλοκαιριού τον επισκέφθηκε ο Σακίλ. "Κόουτς, έχω μεγάλη αγωνία τι θα κάνουμε", του είπε. Ο Τζάκσον τον κοίταξε, χαμογέλασε και του έδειξε το δρόμο για την… κουζίνα του ράντσου. Εκεί του έδειξε τι υπήρχε στο παράθυρο… Ο άνθρωπος απλά δεν παιζόταν. Στο παράθυρο της κουζίνας είχε τα έξι κύπελλα - ομοιώματα που είχε πάρει στους αντίστοιχους τίτλους των Μπουλς. Τα πιο πολύτιμα τρόπαια τα είχε στο παράθυρο της κουζίνας του! "Σακ, μπορείς να μου πεις πόσα τέτοια έχεις; Άσε μην απαντάς. Ούτε ένα. Εγώ έχω έξι. Θα με ακούς σε ότι λέω και θα πάρεις και εσύ μερικά. Και το πρώτο που θέλω να κάνεις είναι να βγεις στον κήπο και να παίξεις με τα παιδιά μου που περιμένουν να σε γνωρίσουν". Αυτά του είπε και δεν τα βγάζω από το μυαλό μου. Τα έγραψε ο Ρόλαντ Λάζενμπι σε ένα από τα βιβλία του για την ιστορία των Λέικερς όταν αυτοί άρχισαν να παίρνουν τίτλους.

Με τζιν και μαύρο γυαλί

Η δεύτερη - κοντινή - εμπειρία που είχα με τον Τζάκσον ήταν λίγο αργότερα. Πηγαίνοντας στο Λος Αντζελες και στις παρυφές του Χόλιγουντ έγινε ισότιμος σταρ με τους κορυφαίους μπασκετμπολίστες του ΝΒΑ. Χώρισε, άρχισε να βγαίνει με την κόρη του ιδιοκτήτη των Λέικερς Τζέρι Μπας και το παλιό παιδί των λουλουδιών με γκρίζα μαλλιά πια συνέχισε να γράφει σελίδες δόξας. Στους τελικούς του 2000 κόντρα στους Πέισερς που κάλυπτα για λογαριασμό της Nova. Στο Λος Άντζελες ήταν και ένας Έλληνας προπονητής, ο Βασίλης Φραγκιάς, που τον είχαμε διαπιστεύσει για να σχολιάζει παρέα μου τους τελικούς Κατάφερε να πείσει τον υπεύθυνο τύπου των Λέικερς να μας δώσει πάσο για να δούμε μια προπόνηση της ομάδας.

Πρωινή στο Στέιπλς Σέντερ. Πήραμε τις θέσεις που μας υπέδειξε, αρκετά κοντά στον αγωνιστικό χώρο για να βλέπουμε αλλά αρκετά μακριά για να ακούμε τι λεγόταν στο παρκέ. Καθίσαμε δέκα λεπτά πριν αρχίσει η προπόνηση η οποία ξεκίνησε απόντος του Τζάκσον. Στο πρώτο τέταρτο ήταν άφαντος, Κοιταζόμαστε με τον Φραγκιά και δεν πιστεύαμε ότι έλλειπε σε προπόνηση παραμονές τελικού! Την προπόνηση έκαναν κανονικά οι βοηθοί του. Στο τέταρτο από την έναρξη της τον είδαμε να εμφανίζεται στο γήπεδο. T-shirt των Μπουλς, τζιν παντελόνι, αθλητικά παπούτσια και στο χέρι έπαιζε με το κορδόνι από όπου κρεμόταν μια σφυρίχτρα. Ευτυχώς έχω μάρτυρα που μπορώ να επικαλεστώ γιατί δεν θα με πίστευε ποτέ και κανείς. Η προπόνηση συνεχιζόταν ερήμην του. Πήγε κάθισε στο χώρο της γραμματείας χωρίς να βγάλει τα μαύρα γυαλιά ηλίου. Για μισή ώρα παρακολουθούσε.

Κάποια στιγμή ο Σακιλ έκανε χαβαλέ σε μια άσκηση τακτικής και κόντρα στο σύστημα σούταρε ένα airball τρίποντο. Ο Τζάκσον έβαλε τη σφυρίχτρα στο στόμα, σφύριξε και αυτόματα σαν ένας άνθρωπος οι παίκτες έκαναν κύκλο στο κέντρο του γηπέδου. Ο Κόμπε, ο Σακίλ και οι άλλοι παιχταράδες έμειναν να τον περιμένουν. Πήγε με χαλαρό βήμα στο κέντρο του κύκλου, τους μίλησε για τρία λεπτά, όλοι τον άκουγαν με σκυμμένο κεφάλι. Όταν τελείωσε επέστρεψε στη θέση του. Παρακολούθησε χωρίς να παρέμβει την υπόλοιπη προπόνηση και στο τέλος της ξανασφύριξε. Ξανά η ίδια εικόνα, οι παίκτες στο κέντρο, τους μίλησε άλλα τρία λεπτά και τους έδειξε το δρόμο για τα αποδυτήρια. Οι Λέικερς κέρδισαν εκείνο τον τίτλο και μερικούς ακόμη τα επόμενα χρόνια. Δεν ξέρω ειλικρινά τι τους έλεγε ο Τζάκσον. Μπορώ όμως να γράψω με σιγουριά αυτό που είχα μάθει στο Σικάγο μερικά χρόνια νωρίτερα. Τους έλεγε αυτό που ήθελαν να ακούσουν!