Ο Rocky λέει την αλήθεια

"Αυτός ο χαρακτήρας μου λείπει πάντα. Πολύ, κάθε μέρα και περισσότερο. Πιστέψτε με, μερικές φορές μου ‘ρχεται να κλάψω. Γιατί ποτέ δεν θα μου ξαναδοθεί μια ευκαιρία όπως εκείνη, μια πρώτη φορά όπως εκείνη, μια φωνή για να εξωτερικεύσω όλα όσα έχουν μπολιαστεί στην καρδιά μου. Αυτή είναι η πτυχή που θα αγαπάω πάντα σ’ αυτόν τον χαρακτήρα. Μπορεί να μην με πιστέψετε, αλλά όταν ο Rocky έλεγε κάτι, αυτό το κάτι ήταν αλήθεια. Και στη ζωή αλήθειες δεν λέγονται πολλές." Σιλβέστερ Σταλόνε.

Ο Rocky Balboa λέει την αλήθεια. Σαν αληθινός ή κατά φαντασίαν φίλος, που γεννήθηκε από τις οικονομικές δυσκολίες ενός νεαρού ηθοποιού και από τα όνειρά του που έβλεπε να σβήνουν ένα-ένα. Μεγάλωσε απότομα μέσα στις σελίδες ενός σεναρίου με το οποίο κανείς δεν ήθελε να ασχοληθεί, μέχρι που από γραφείο σε γραφείο έφτασε στο θρυλικό δίδυμο Chartoff και Winkler, δύο παραγωγών που το πίστεψαν, το αγκάλιασαν και το έφτασαν μέχρι τα χρυσά αγαλματίδια στο Dorothy Chandler Pavilion. Έτσι ξεκίνησε το παραμυθένιο ταξίδι στο Hollywood για το Σιλβέστερ Σταλόνε το 1976, ταυτόχρονα με το Rocky.

Η σημασία του αντι-ήρωα

O μύθος λέει ότι έβαλε κι από την τσέπη του για να παίξει το ρόλο ο ίδιος, να πείσει την παραγωγή ότι μπορεί και ότι "το έχει". Σε απόσταση 40 ετών πια, είναι βέβαιο ότι δεν θα μπορούσε κανείς άλλος να το κάνει. Η εποποιΐα ξεκίνησε στους δρόμους της Philadelphia, στις παρυφές των τοκογλύφων και στα γυμναστήρια των κακόφημων δρόμων της πόλης. Μεταξύ αίματος και θρησκείας, με ένα περίεργο καπέλο «νταή» στο κεφάλι και ένα λαστιχένιο μπαλάκι στο χέρι που το χτυπούσε με δύναμη στο έδαφος σαν αγχολυτικό. Ο John Avildsen, σκηνοθέτης του πρώτου "ματς", σαφώς επηρεασμένος από το κλίμα New Hollywood στα τέλη της δεκαετίας του ’70, τράβηξε το χαρακτήρα στα όριά του, διάνθισε την οθόνη με εικόνες που επεδίωξαν να συστήσουν στην πληγωμένη αμερικανική κοινωνία τη σημασία του αντι-ήρωα.

Έτσι ήταν και η ιστορία του Σταλόνε, ίσως ακόμη πιο σκοτεινή και πολύ πιο τραγική, αφού η κατάληξη του ήρωα θα ήταν τραγική όπως συνηθιζόταν στην κατά Paul Schrader χολυγουντιανή πρακτική των ‘70ς. Ο Avildsen όμως δεν έμεινε στο εύκολο, στο κλασσικό κακό τέλος για τα εύκολα δάκρυα του κοινού. Το κατέστησε σαφές με την εμβληματική σκηνή με τα 68 σκαλοπάτια του Philadelphia Museum of Art, εκεί που η αυταπάρνηση του αντι-ήρωα συμβολίζεται με την ύστατη προσπάθεια να ανέβει τα σκαλιά στο τέλος της κούρσας μέσα στην ομίχλη. Με εκείνη την παλιά γκρι φόρμα, ολομόναχος τις πρώτες πρωινές ώρες, πριν ξεκινήσει η πόλη να ζει, ο Rocky φτάνει επάνω και υψώνει τις γροθιές σε αργή κίνηση. Η πρακτική άνηκε στο "παλιό" Hollywood, ούτε καν κλασσικό, ήταν ένας αναχρονισμός που ήθελε να καταδείξει ότι οι ΗΠΑ μετά από δύο δεκαετίες πολύ μεγάλης δοκιμασίας, μπορούν.

Ο Σταλόνε και ο Ομπάμα

Για το μέσο Αμερικανό που είτε είχε κάποιον συγγενή στο Βιετνάμ είτε αισθανόταν "χαμένη γενιά", ήταν βάλσαμο αυτή η σκηνή. Χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον αργότερα ο συμβολισμός, το αμερικανικό όνειρο έπαιξε σχεδόν σε κάθε ταινία ειδικά στα ‘80ς και στα ‘90ς, αλλά το 1976 ήταν ένα γερό χαστούκι στη απέραντη "μούντα" της κοινωνίας. Σκεφθείτε ότι αυτό το "yes we can" χρησιμοποιήθηκε ακόμη και από τον Obama και το επιτελείο του, το θυμικό των Αμερικανών και όχι μόνο πάντοτε γοητευόταν από τέτοιου είδους ιστορίες αντι-ηρώων που τελικά τα καταφέρνουν ξεπερνώντας τις κακουχίες και το ίδιο το γραμμένο της ζωής. Ο Rocky μπορούσε χωρίς να είναι "εκλεκτός", μπορούσε επειδή είχε θέληση, επειδή το ήθελε πολύ. Ο Κοέλιο έχτισε καριέρα βασισμένος σε αυτό το "το θέλω πολύ".

Και μεταξύ μας, ο Σταλόνε είναι και απόδειξη ότι όταν το θέλεις πολύ, τότε γίνεται. Διότι ούτε σπουδαίος ηθοποιός υπήρξε ποτέ (με εξαίρεση το CopLand) ούτε κατόρθωσε να βγει από τα καλούπια που έχτισε για τον εαυτό του. Ο Rocky εξακολούθησε να λέει την αλήθεια όμως, αντισυμβατικός και χωρίς να κοπιάρει τις κινήσεις κανονικών μποξέρ ή τουλάχιστον μποξέρ-ινδαλμάτων για την Αμερική. Εν αντιθέσει με το "πέταγμα" του Αλί, ο Rocky μάλλον ήταν ο άσημος Chuck Wepner που τον έριξε στο καναβάτσο. Ο ήρωας δεν είναι πια υπεράνθρωπος, δεν είναι η σπάνια περίπτωση του θεόσταλτου ταλέντου που γεννιέται μια φορά στα εκατό χρόνια. Ο ήρωας είναι δίπλα μας, μεγαλώνει και γίνεται τέτοιος μέσα από την αυταπάρνηση, την προπόνηση, τη θέληση, την εσωτερική αναγκαιότητα να ξεφύγει από τη μιζέρια και να φτάσει εκεί που του έχει απαγορευτεί να φτάσει από τις κοινωνικές δομές.

Και όλο αυτό το κλίμα, όλη αυτή η αδιόρατη αναγκαιότητα, αποτυπώθηκε στο σελιλόιντ και μέσα από τη μουσική επένδυση του Rocky, καθιστώντας το soundtrack του Bill Conti ύμνο μιας ολόκληρης γενιάς που αγωνιζόταν για τα όνειρά της. Η μουσική είναι πολύ εσωτερική υπόθεση, εντελώς υποκειμενική και προσδιορίζει καθέναν μας ξεχωριστά, αναλόγως την ψυχικοσωματική του κατάσταση. Η τελετουργία και οι αργοί ρυθμοί του Rocky, επέτρεψαν στο κοινό να μεταβολίσει τα κενά, να μπει ενδόμυχα στο ταξίδι του αντι-ήρωα, να ταυτιστεί με τον ήρωα κι ας μην είχε ξαναδεί γάντι του μποξ στη ζωή του. Η ολόσωμη φόρμα που παρέπεμπε σε βιοπαλιστή/εργάτη, οι γορθιές στο κρέας, ακόμη και οι εντελώς παιδικές σκηνές ζηλοτυπίας του Paulie, ήταν στοιχεία για να ταυτιστεί το κοινό.

Ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας

Και η ισορροπία ερχόταν στην πατρική φιγούρα του Μίκυ, στη γλυκύτητα της ντροπαλής Αντριάνας, στον Απόλλο που είναι ο δύσκολος αντίπαλος, αλλά όχι ο σκληρός χαρακτήρας που φανταζόμασταν όλοι. Για να τα καταφέρεις χρειάζεται μια ιδιότυπη ψυχική ισορροπία και ένα στήριγμα. Χωρίς σημεία αναφοράς και στηρίγματα κανείς δεν πάει πουθενά, κανείς δεν τα καταφέρνει. Και για το Rocky το στήριγμα ήταν η Adriana, το σημείο αναφοράς ο Μίκυ που κρατούσε τα γκέμια, η προσωποποίηση της απονομής δικαιοσύνης ο Απόλλο. Τρεις χαρακτήρες γύρω από τον κεντρικό που δίχως αυτούς αποδυναμωνόταν ο ίδιος ο ήρωας. Πέρα από την ιστορία και τη μυθολογία όλων των αθλημάτων, είναι αυτές οι μικρές στιγμές της οικειότητας και της ανθρωπιάς που περνούν από την οθόνη και να παραμένουν ανεξίτηλες στα μάτια του θεατή. Εικόνες που μας συνοδεύουν σε όλη τη ζωή και τις διαφυλάσσουμε μέσα μας μέχρι να τις ανασύρουμε τη σωστή στιγμή, στο σωστό χρόνο, όταν το χρειαζόμαστε περισσότερο.

Ακόμα και η προσέγγιση στην Αντριάνα, ένα από τα πιο όμορφα naissance de l’amour στην ιστορία του σινεμά, είναι η επιτομή του αντι-ήρωα, του ανθρώπου που ακόμη και στον έρωτα δεν είναι το στερεότυπο της κοινωνίας με τα λεφτά και την εξουσία, αλλά ο ντροπαλός και ειλικρινής άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Ο ίδιος άνθρωπος που έχει επιλέξει ως ευκαιρία επιβίωσης ένα βίαιο άθλημα, είναι το ακριβώς αντίθετο στις διαπροσωπικές σχέσεις. Πείθει την Αντριάνα και τον ερωτεύεται όπως θα το φανταζόταν ένα σχολιαρόπαιδο, σύμφωνα με τα όνειρα που κάνουν οι μαθητές του Γυμνασίου όταν ξέρουν ότι πολύ δύσκολα θα κερδίσουν το κορίτσι. Ο Rocky όμως έλεγε την αλήθεια και η αλήθεια μερικές φορές είναι το ελιξήριο.

Όλα αυτά είναι όντως παιδικά, μοιάζουν με αφελή προσέγγιση, αλλά η παιδικότητα του Σταλόνε ήταν αυτή ακριβώς: μια συναισθηματική αντιμετώπιση της ζωής και μια νίκη – με απώλειες – που οδηγεί σε δημιουργία χαρακτήρα. Ο Rocky τη διέξοδο τη βρήκε στο μποξ, οι στόχοι ήταν ανά βαθμίδες: πρώτα να μην ξεφτιλιστεί στα μάτια του Μίκυ, μετά να αντέξει 15 γύρους το ξύλο, μετά να σταθεί όρθιος, στο τέλος να νικήσει. Βήμα-βήμα, σκαλί-σκαλί. Πέρα ​​από την ταινία και πέρα ​​από οποιαδήποτε κριτική, είναι το βλέμμα του μέσου ανθρώπου απέναντι στον κόσμο και τα πράγματα: καθαρό, αγαθό, ποτέ δευτέρου βαθμού, ευθύ όπως μια γροθιά στο πρόσωπο ή ένα ξαφνικό απροσδόκητο χάδι. Πάντα αναλόγως τη στιγμή, την ψυχική κατάσταση. Και πάντα με τις δυσκολίες παρούσες, χωρίς χρυσό περιτύλιγμα ή εξέλιξη "που γίνεται μόνο στις ταινίες".

Αυτά άλλωστε ακολούθησαν στα επόμενα Rocky, εκεί που ο χαρακτήρας εξελίχθηκε, ποτέ όμως δεν ήταν τόσο "εσωτερικός" και συμβολικός όπως στο πρώτο. Εξάλλου μόνο στο πρώτο «ο Rocky χάνει», αλλά επί της ουσίας έχει κερδίσει. Όλα μετά την επιτυχία του πρώτου φιλμ πήραν το δρόμο τους, κατά βάση το δρόμο του δολλαρίου, το δρόμο του franchise και της δίψας του κοινού για περισσότερο Rocky, πιο πολύ ξύλο, πιο γυμνασμένα σώματα, περισσότερα λεφτά, περισσότερο glamour. Εισπρακτικά, το δεύτερο φιλμ τα πήγε πολύ καλύτερα, ο Rocky πήρε τη ρεβάνς, το knock out ήταν κινηματογραφικό και μια ιδιότυπη "ισοπαλία αλλά ο Rocky σηκώθηκε πρώτος" και ούτω καθεξής. Ανέπτυξε τους χαρακτήρες, αλλά ήταν πλέον φανερό ότι η πρώτη ταινία ήταν το έπος.

Το κοινό ήθελε Σοβιετική Ένωση

Ο Σταλόνε εξελίχθηκε, "φούσκωσε", έκανε λεφτά και μας πρόσφερε στα επόμενα αυτό που θέλαμε ακριβώς να δούμε και τρόπον τινά, αυτό που η πρώτη ταινία ήθελε να στηλιτεύσει. Η τρίτη συνέχεια του 1982 με τον "Thunderlips" και τον Clubber Lang ήταν η επιβεβαίωση πως ο Rocky δεν είναι πια ο Rocky, είναι απλώς μια μηχανή που κόβει λεφτά και συμβαδίζει απόλυτα με την εέλιξη της αμερικανικής κοινωνίας που πλέον είχε μπει στα ‘80ς, στα κοστούμια και τη Wall Street. Φτηνές συγκινησιακές σκηνές όπως ο θάνατος του Μίκυ, ασθενές σενάριο, προφανείς συμβολισμοί, καθαρό pop corn. Στο IV όλο αυτό απέκτησε και "πατριωτικό" χαρακτήρα, αφού οι ΗΠΑ του Ρόναλντ Ρέηγκαν είχαν επιβληθεί στη Σοβιετική Ένωση και ο Σταλόνε αντιλήφθηκε ότι έπρεπε να σερβίρει και αυτό στο διψασμένο για νίκες κοινό.

Γνωστή πλέον η συνταγή, ένας εμβληματικός Ivan Drago, ο θάνατος του Απόλλο, ο σωσίας του Γκόρμπυ, οι κακοί Ρώσοι, η ήττα και μετά ο θρίαμβος "εκτός έδρας". Όλα θεμιτά, όλα αποδεκτά, καμία ένσταση, απλώς υπάρχουν λίγα να ξεχωρίσει και να γράψει κανείς. Κι αν για το IV είναι λίγα, το V είναι η ντροπή του μύθου. Ο ανεκδιήγητος Tommy "Machine" Gunn, ο Rocky και προπονητής, το ξύλο στο δρόμο σε στυλ AMIGA 500 και Street Fighter για να "ψηθεί" το φανατικό κοινό, αφού κανονικό κοινό ουδέποτε σύρθηκε στις αίθουσες να δει αυτό το πράγμα. Ευτυχώς η τότε παραγωγή δεν αποδέχτηκε την πρόθεση του Σταλόνε να πεθάνει ο χαρακτήρας στο τέλος (αυτό ήταν το μεγάλο twist του Sly για την ταινία) και 16 χρόνια μετά ήρθε το Rocky Balboa.

Εκεί κάποια ψήγματα Rocky υπήρχαν, η ταινία συμβάδιζε με την πραγματικότητα, υπήρχε αληθοφανής εξέλιξη, βιώματα, ο χαμός της Αντριάνα, η ψυχολογική κατάπτωση του χαρακτήρα που στα 59 του ήταν πια τόσο εσωτερικός όσο σχεδόν και στις αρχές του. Η πύρρειος νίκη του Mason Dixon ήταν το φολκλόρ, το standing ovation στο Las Vegas περίπου το χειροκρότημα όλων μας. Μεγαλώσαμε με το Rocky, αγαπήσαμε και τις υπερβολές και τις ακρότητές του, φωνάξαμε κάποτε έστω και για πλάκα "Αντριάνααααα", τον θεωρούσαμε δικό μας άνθρωπο. Γι’ αυτό και το Creed, το spin-off του Rocky είναι ήδη επιτυχία. Επειδή υπάρχουν κι άλλα να ειπωθούν και επειδή ο Σταλόνε μας οφείλει ένα κανονικό τέλος μέσω μιας μίνι επιστροφής στο παρελθόν για τον καθένα μας ξεχωριστά.

Επέστρεψε ο παλιός, καλός Rocky

Γιατί ο Rocky επέστρεψε στις ρίζες και άρχισε πάλι να μας λέει την αλήθεια, γιατί είναι χαρακτήρας με τον οποίο μεγαλώσαμε μαζί, ωριμάσαμε μαζί, γνωρίσαμε το σινεμά, συζητήσαμε με κολλητούς και βρήκαμε θέμα συζήτησης σε παρέες που υπό άλλας συνθήκας θα ήταν εντελώς ξένες. Ο Rocky είναι ξεχωριστός για τον καθένα μας, φέρνει θύμησες, εποχές που έχουμε πιθανόν ξεχάσει αλλά με αφορμή τη φιγούρα του, το όνομά του και τα προβλήματα που κουβαλάει, τις φέρνουμε πίσω και άλλοτε συγκινούμαστε ή σκάμε ένα από εκείνα τα χαμόγελα που ο απέναντι πρέπει να μας γνωρίζει πάρα πολύ καλά για να τα καταλάβει. Αυτά τα αδιόρατα χαμόγελα είναι τα πιο πλήρη και «γεμάτα» στη ζωή μας, τα πιο ειλικρινή απ’ όλα κι ας είναι γεμάτα πόνο. Είναι όμως η αλήθεια. Και ο Rocky, με εξαίρεση ένα μεσοδιάστημα όπως γίνεται και στην ίδια τη ζωή, λέει την αλήθεια.