A League of their Own: μία σπουδαία αθλητική σκηνή στο σινεμά

Η ταινία 'A League of their Οwn', η οποία δείχνει μία ομάδα Γυναικών που κάνει τα πρώτα βήματά της στην All American League, δεν αποτελεί μόνο ένα αθλητικό ορόσημο, αλλά έχει αποκτήσει σημαντικές κινηματογραφικές αποχρώσεις. Είναι παραγωγής 1992, που σημαίνει ότι η Τζίνα Ντέιβις έχει κάνει το 'Θέλμα και Λουίζ' μόλις ένα χρόνο πριν, η Μαντόνα είναι ήδη μέγκα σταρ, ενώ ο Τομ Χανκς οδεύει στο να γίνει εκείνος ο τύπος που για το 'Φόρεστ Γκαμπ' και το 'Φιλαδέλφεια' κατακτά δύο Όσκαρ Α' Ανδρικού.

Μαζί με τη Λόρι Πέτι, τη Ρόζι Ο' Ντόνελ και τον Τομ Λόβιτς, στον απολύτως συναρπαστικό ρόλο του ατζέντη, το καστ είναι ήδη ισχυρό. Η σκηνοθεσία είναι της Πένι Μάρσαλ, η οποία πέθανε στις 18 Δεκέμβρη του προηγούμενου έτους και προερχόταν από οικογένεια κινηματογραφική που... χάνεις την μπάλα και όχι επειδή την πετά η pitcher Τζίνα Ντέιβις: η μάνα της, Μάρτζορι Γουόρντ, ήταν χορεύτρια κλακετών, ο πατέρας της, Άντονι, ήταν σκηνοθέτης στη βιομηχανία κινηματογράφου, ενώ τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια της, ο Γκάρι (που έκανε το 'Pretty Woman') και η Ρόνι Χάλιν ήταν επίσης σκηνοθέτες στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.

Και όσο κι αν αυτή η ταινία δεν ήταν αμιγώς αθλητική, εστίασε σε μία εποχή που ο γυναικείος αθλητισμός ήταν μία... θαυμάσια ιδέα, όπως είχε πει ο Γκάντι για το δυτικό πολιτισμό, και χωρίς αυτό που τώρα είναι γνωστό ως motivational speeches, έδινε τα δικά της νοήματα σε ό,τι αφορά την προσπάθεια, τον ανταγωνισμό και τα συμπαρομαρτούντα του.

Είναι μία ταινία για το μπέιζμπολ, που οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε ξένο τόπο και που, όταν παρακολουθείς, πρέπει να σηκώνεσαι από τη θέση σου για να μην αποκοιμηθείς. Είναι, όμως, και ένα έργο για την Αμερική εκείνης της εποχής που οι μαύροι δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής στην All American League. Κι αν η Μάρσαλ δεν θίγει αυτό το θέμα άμεσα, το κάνει εμμέσως, με τρόπο που θα γινόταν να αποκληθεί μαεστρικός, χωρίς να καταστεί υπερβολικός ο προσδιορισμός.

Καταρχάς, το σενάριο είναι βασισμένο σε αληθινή ιστορία. Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι παίκτες του μπέιζμπολ έφυγαν για να υπερασπιστούν τις δικές τους Θερμοπύλες, όποιες κι αν ήταν αυτές που τους έπεισε ότι υπάρχουν η γοητευτική φυσιογνωμία που λέγεται Φραγκλίνος Ρούζβελτ. Μπροστά στον κίνδυνο να σταματήσει να παίζεται μπέιζμπολ, ήταν ο Φίλιπ Νάιτ Ρίγκλεϊ που αποφάσισε να δημιουργήσει την All American Girls Baseball League και να δώσει πάτημα στις γυναίκες που είτε οι άντρες τους είχαν φύγει για τον πόλεμο είτε δεν είχαν κάτι να κάνουν. Κάτι, όχι κάτι καλύτερο. Έτσι δημιουργήθηκε το πρωτάθλημα και μαζί οι Rockford Peaches, οι πρώτες πρωταθλήτριες, στις οποίες, κιόλας, εστιάζει το δημιούργημα της Μάρσαλ.

Μάλιστα, σε μία εντυπωσιακή συνάντηση, 24 γυναίκες που είχαν παίξει στο πρώτο πρωτάθλημα συναντήθηκαν στο Μιζούρι τον Σεπτέμβριο και και μοίρασαν αυτόγραφα και χαμόγελα είτε στους θαυμαστές είτε σε ανθρώπους περίεργους, που απλώς ήθελαν να γίνουν μέρη της ιστορίας, να μάθουν πώς λειτούργησε. Μάνατζερ που ταξίδεψαν από άκρου εις άκρον της χώρας για να βρουν γυναίκες που θα τους δινόταν η υποψία ότι θα μπορούσαν να χτυπήσουν με το μπαστούνι, προπονητές που είχαν ξεμείνει στην πατρίδα είτε επειδή δεν μπορούσαν να πάνε στον πόλεμο είτε για να βρεθούν στη θέση να υπηρετήσουν αυτό το εγχείρημα και, κυρίως, γυναίκες, με τις ικανότητές τους, τα προβλήματά τους, τους έρωτές τους, ενδεχομένως και τα παιδιά τους ή τα μωρά τους, που τα έπαιρναν μαζί τους σε ταξίδια ή άκουγαν στωικά τις διαμαρτυρίες των συζύγων τους, οι οποίοι βρίσκονταν στη δυσμενή θέση να πρέπει να τα θρέψουν και να τα αναθρέψουν.

Η ταινία μοσχοβολάει σεξισμό, φαλλοκρατισμό και φεμινισμό, ισόποσα. Είναι ακριβής στο πώς ήταν ο κόσμος πριν από σχεδόν 80 χρόνια, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τον πόλεμο, εκεί πια μόνο να το καταλάβει μπορεί ο θεατής, αλλά και σε ό,τι αφορά τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Πρώτος προπονητής των Peaches, που τον ερμηνεύει με όλη την υποκριτική δεινότητά του ο Τομ Χανκς, ονομαζόμενος Ντούγκαν στην ταινία, ήταν ο Έντι Σταμπφ.

Η πλάκα είναι ότι ενώ υπάρχει πια το σόφτμπολ, το οποίο θα επιστρέψει μαζί με το μπέιζμπολ στους Ολυμπιακούς του Τόκιο το 2020, από το 1954 και έπειτα, που καταργήθηκε η All American Girls League, οι γυναίκες δεν έπαιξαν ξανά μπέιζμπολ επαγγελματικά. Μόνο που με ασφάλεια μπορεί να πει κάποιος ότι τέτοια μικρά παραδείγματα, γενόμενα εξ ανάγκης, κυρίως λόγω ελλείψεων, δεν έπαιξαν ήσσονα ρόλο, ακόμα και μπροστά σε μία πορεία ή ένα συλλαλητήριο διαμαρτυρίας, για την άνοδο, ακόμα και στο κοινωνικό κομμάτι. Η σπείρα της πορείας, βεβαίως, διαγράφει το δικό της δρόμο και μοιάζει ατέρμονη, καθώς το μόνο που δεν γίνεται να θεωρηθεί βεβαιότητα είναι ότι έχουμε φθάσει στο απώτατο σημείο, όσο κι αν, συγκρίνοντας πια με τον κόσμο πριν από πάνω από 70 χρόνια, αντικρίζουμε τις ειδοποιούς διαφορές.

Από τη μία μεριά, θα ήταν αβελτηρία να ισχυριστείς ότι δεν υπάρχουν και, από την άλλη, θα αποτελούσε εξίσου ανόητο πόρισμα ότι, αφού υπάρχουν, δεν επιδέχονται βελτίωση. Διότι όταν μία κατάσταση θεωρούνταν κατώτερη από μία άλλη και, ανεβαίνοντας την πλησίασε, η άλλη δεν μπορεί να φωνασκεί για το ότι προσπαθεί να την πιάσει, απλώς και μόνο επειδή υπήρξε πρόοδος.

Στο μπέιζμπολ εκείνη την εποχή δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής οι μαύροι και σε ό,τι αφορά τον Μπέιμπ Ρουθ, αυτός είναι ένας από τους αστερίσκους για να θεωρείται ο κορυφαίος όλων των εποχών. Υπήρξαν αθλητές όπως ο εμβληματικός Χανκ Άαρον, ο οποίος, στα 85 του πια, πιθανώς έχει βαρεθεί να περιγράφει πώς έκανε 24 home runs κάθε σεζόν επειδή 18 έτη, από το 1955 έως το 1973, αλλά και πώς έγινε ο ένας από τους μόλις δύο αθλητές που έκαναν 30 home runs σε δύο διαφορετικές σεζόν. Η Μάρσαλ φαινομενικά δεν ασχολείται με αυτό το ζήτημα στην ταινία, ωστόσο στήνει αριστοτεχνικά τον ιστό της. Στη σκηνή που η Ντότι και η Έλεν αλλάζουν πάσες και το μπαλάκι φεύγει, μία μαυρούλα το πιάνει. Η Ντότι, που βρίσκεται εγγύτερά της, το ζητάει. Ωστόσο το πετάει με τόση δύναμη που όχι μόνο φτάνει στην Έλενα, αλλά λόγω της ισχύος του χτυπήματος αναγκάζεται να βγάλει το γάντι της από τον ξαφνικό πόνο. Η μαυρούλα δεν μιλάει, απλώς χαμογελάει αυτάρεσκα και απομακρύνεται.

Για κάθε Σερένα Γουίλιαμς, για κάθε Σιμόν Μάνιουελ, για κάθε Σάιμον Μπάιλς, για κάθε Άσλεϊ Τζόνσον, υπήρχαν δεκάδες, ενδεχομένως και εκατοντάδες, πρόγονοι με τρομερές δυνατότητες, που έπεσαν θύμα όχι ενός χλευαστικού, αλλά ενός καθεστωτικού ρατσισμού, ο οποίος δεν τις άφησε να αναδείξουν τις ικανότητές τους. Σκέψου, ακόμα κι αν δεν είναι η χειρότερη τραγωδία που μπορεί να συμβεί, πόσα χέρια και πόσα πόδια χάθηκαν χωρίς ποτέ να ρίξουν ένα χτύπημα, να διανύσουν μία σεβαστή απόσταση ή να πηδήξουν.

Είναι πέντε δευτερόλεπτα, που απλώς εμφανίζονται σε μία ολόκληρη πράξη που με μουσική swing για σάουντρακ φανερώνει πώς το πρωτάθλημα κέρδισε το θαυμασμό των φιλάθλων, αλλά εμφανίζει τόσο γρήγορα όσο κανένα άλλο έκανε, ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας του αθλητισμού και των πελώριων συμπαρομαρτούντων που συνοδεύουν αυτό το κεφάλαιο και κάνουν τον άνθρωπο να νιώθει ξεχωριστό ον, χωρίς, βεβαίως, να μπορεί να το αποδείξει, διότι μόνο ο ίδιος είναι που το αισθάνεται.

Κι εν τέλει, αν η ιστορία δείχνει περισσότερο τον ένα χρόνο της Ντότι Χίνσον στην AAGL, αν εστιάζει στις σχέσεις μεταξύ των αδελφών και αναδεικνύει τη σημασία που έχει να γυρίζει ο στρατιώτης σπίτι, αλλάζοντας όλες τις προϋποθέσεις και τερματίζοντας μία χρυσή εποχή, η ταινία ξεφεύγει από αυτές τις προσδοκίες και μόνο, τις οποίες πρέπει να πληροί, κυρίως διότι πρόκειται για μία χολιγουντιανή παραγωγή. Ο ύμνος των κοριτσιών και του πρωταθλήματος, τον οποίο τραγουδούν, και η τελική είσοδος στο Hall of Fame, οι φωνές της Ο' Ντόνελ, τα μποτέ της Μαντόνα, το χτύπημα της Κιτ, ο ανταγωνισμός εν τω συνόλω, αποκαλύπτουν τα κοινά, πόσο κοντινή είναι η απόσταση, αλλά και τη σχεδόν καταστροφική αργοπορία της μετατροπής της εξέλιξης σε πρόοδο.

Όλα καλά και άγια, οι motivational speeches, μία ομάδα αγοριών που προβαίνει σε νεκρανάσταση, ένας μέθυσος πρώην γκολφέρ, διαστημικά τέρατα που απειλούν παίκτες του ΝΒΑ, παίκτες που ψάχνουν εναγωνίως την είσοδο στο ντραφτ, μποξέρ που κατατρύχονται από ερινύες, αλλά ο διαχωρισμός της προσωπικής και της ομαδικής ιστορίας από την κοινωνική κάνει αυτό το αθλητικό έργο ξεχωριστό.

Το καθιστά ένα φόρο τιμής όχι μόνο στον αθλητισμό, αλλά σε όλες τις διαστάσεις της ύπαρξης της γυναίκας οι οποίες, επειδή είναι ανικανοποίητες και φαίνονται, πρέπει να ποινικοποιούνται, αποδίδοντάς τους μία λέξη με κατάληξη -ισμός, η οποία, χωρίς να φταίει, αφήνει λίγο δηλητηριώδη σαρκασμό και, με τη χρήση της γίνεται βαρετή, άρα όταν λέγεται απευθύνεται στην επιθυμία για προσοχή και όχι στο κοντινότερο της βιολογικής ανάγκης, δηλαδή την άσπιλη συμπεριφορισιακή δικαιοσύνη, χωρίς πολλά λόγια να την καταστρέφουν.