Ισπανία: Τα παιδιά του Κρόιφ μιλούν... καταλανικά

Όταν ο Γιόχαν Κρόιφ μεγαλουργούσε ως τεχνικός της "Dream Team", ουδείς μπορούσε να διανοηθεί πως ο μεγαλύτερος ποδοσφαιρικός ήρωας της Ολλανδίας παρασκεύαζε τον επίδοξο... δήμιο της πατρίδας του.

Το 1978, ο "ιπτάμενος Ολλανδός" κατηγορήθηκε για... προδοσία, αφού κρίθηκε ότι η επιλογή του να μην ταξιδέψει στο Μουντιάλ της Αργεντινής κόστισε στους "οράνιε" το Παγκόσμιο Κύπελλο. Το 2010, ο Κρόιφ αποτελεί το πρόσωπο πίσω από την... εθνική Ισπανίας, αυτής της... μικρής Μπαρτσελόνα (ή "Generation Barca" όπως αποκαλείται ήδη στη χώρα), η οποία διεκδικεί το σπουδαιότερο ποδοσφαιρικό τρόπαιο. Απέναντι στην Ολλανδία.

Η ομοιότητα της Ισπανίας με τους τροπαιούχους της Primera Division στον τρόπο παιχνιδιού προφανής. Στον ημιτελικό με τη Γερμανία, η αρχική σύνθεση των "ρόχας" περιελάμβανε 7 βασικούς ποδοσφαιριστές των "μπλαουγκράνα". Κάρλες Πουγιόλ, Γεράρδ Πικέ, Σέρχιο Μπουσκέτς, Τσάβι, Αντρές Ινιέστα και Πέδρο μετέφεραν στην εθνική τη γνώση που έχουν αποκτήσει από την συνύπαρξή τους στο "Καμπ Νου". Από κοντά και ο Νταβίδ Βίγια, ο οποίος μπορεί ακόμα να διδάσκεται από τους νέους συμπαίκτες του, αν και αποδεικνύεται... αριστούχος μαθητής.

Η περίφημη γενιά της " Pep Team" γαλουχήθηκε με τις παραστάσεις της ομάδας του Κρόιφ από τις αρχές της δεκαετίας του '90. Οι έξι παίκτες στους οποίους στηρίχθηκε θεμελιώθηκε το "οικοδόμημα"της Μπαρτσελόνα προέρχονται από τα σπλάχνα των "μπλαουγκράνα" και σε όλη τη διάρκεια της πορείας τους στο σύλλογο εκπαιδεύθηκαν υπό την φυσικήκαι νοητή παρουσία του Ολλανδού, ο οποίος όταν σταμάτησε να έχει ρόλο στο τεχνικό τιμ, απέκτησε ρόλο (επίσημου ή άτυπου αναλόγως την περίοδο) συμβούλου του συλλόγου.

Όσο για το πρόσωπο που καθοδηγεί αυτήν την εξάδα, δεν είναι άλλο από τον προπονητή του Κρόιφ στον αγωνιστικό χώρο, τον Πεπ Γουαρδιόλα. Ο Καταλανός μέσος ήταν το "μάτι" του "ιπτάμενου Ολλανδού" εντός του γηπέδου και μελετώντας τον τεχνικό του κατάφερε να ανελιχθεί στο υψηλότερο σκαλοπάτι της προπονητικής κλίμακας του συλλόγου. Ως αποτέλεσμα, ηγείται τα τελευταία δύο χρόνια της πιο πετυχημένης Μπαρτσελόνα από την εποχή του... Κρόιφ, με συνταγή του Κρόιφ.

Διόλου τυχαίο ότι αυτά τα δύο χρόνια η εθνική Ισπανίας πετυχαίνει στους τομείς εκείνους που για χρόνια γευόταν πίκρες. Το 2008 αναδείχθηκε πρωταθλήτρια Ευρώπης, συνδυάζοντας ένα θεαματικό τουρνουά με -αυτό που αποτελούσε το χρόνιο πρόβλημά της- ουσία. Ακολούθησε μία σειρά προκριματικών του Παγκοσμίου Κυπέλλου και ορισμένα φιλικά στα οποία η αλλαγή "σκυτάλης" στην τεχνική ηγεσία ( Βιθέντε ντελ Μπόσκε αντί Λουίς Αραγονές) δεν επηρέασε στο ελάχιστο την απόδοση.

Το "στραπάτσο" στο Κύπελλο Συνομοσπονδιών ήταν μία αδιάφορη παρασπονδία για τους "ρόχας" που παράλληλα με τις επιτυχίες των Καταλανών εξελίσσονταν στην κορυφαία ομάδα του πλανήτη. Για ένα χρονικό διάστημα συμφώνησε με το προαναφερθέν και η κατάταξη της FIFA, ξεπερνώντας ακόμα και τη Βραζιλία. Όταν ήρθε η ώρα του Μουντιάλ, η ισπανική ομάδα πιάστηκε απροετοίμαστη από την Ελβετία, αλλά... εξωθήθηκε στο να σημειώσει μόνο νίκες στη συνέχεια ώστε να ικανοποιήσει το λαϊκό αίσθημα που κυριαρχούσε πίσω στην ιβηρική χερσόνησο, πως φέτος ήρθε επιτέλους η ώρα της Ισπανίας.

Το διάσημο tiki-taka

Το αέναο passing game της Μπαρτσελόνα έχει μεταφερθεί αυτούσιο και στον τρόπο λειτουργίας της εθνικής Ισπανίας. Εξάλλου, από τη μέση και μπροστά οι δύο ομάδες είναι σχεδόν ίδιες με μοναδική... παραφωνία τον Τσάμπι Αλόνσο, ο οποίος αρκετές φορές δεν ακολουθεί την κίνηση των συμπαικτών του. Από τη στιγμή που βγήκε από την ενδεκάδα ο Φερνάντο Τόρες για λογαριασμό του Πέδρο, η Ισπανία απέκτησε την έκταση στο γήπεδο που χρειαζόταν ο Τσάβι για να ενορχηστρώνει καλύτερα τις επιθέσεις, "ξεκλειδώνοντας" τις αντίπαλες άμυνες και από τα πλάγια. Με τα ακραία μπακ να ανεβαίνουν συνεχώς και κυρίως τον Σέρχιο Ράμος να θυμίζει στις κινήσεις του τις ενέργειες του Ντάνι Αλβες, η Ισπανία εφαρμόζει το σύστημα tiki-taka, όπως έχει χαρακτηριστεί αυτό το παιχνίδι της Μπαρτσελόνα.

Ένα σύστημα που ακροβατεί μεταξύ των χαρακτηρισμών "επιθετικό" και "αμυντικό". Στο απαίδευτο μάτι το να διατηρείς την μπάλα στα πόδια σου μέχρι να βρεις άνοιγμα στην άμυνα του αντιπάλου και να το εκμεταλλευθείς ταιριάζει με την έννοια επίθεση.Οι προπονητές που έχουν αντιμετωπίσει ή παρακολουθήσει την Μπαρτσελόνα διαφωνούν. Αρχής γενομένης από την διάσημη ρήση του σερ Άλεξ Φέργκιουσον πριν από τον τελικό του 2009: "Εάν η Μπαρτσελόνα κάνει τη σέντρα υπάρχει περίπτωση να μην ακουμπήσουμε την μπάλα στο πρώτο ημίχρονο".

Το μεγάλο πρόβλημα των προπονητών είναι ότι οι ομάδες τους δεν έχουν τη δυνατότητα να επιτεθούν στους Καταλανούς διότι δεν διαθέτουν ένα βασικό στοιχείο κάθε επιθετικής προσπάθειας: την μπάλα! Με αυτόν τον τρόπο και απολαμβάνοντας κατοχή της μπάλας άνω των 63% μέσο όρο, η Ισπανία έχει καταφέρει να περιορίσει τις επιθετικές προσπάθειες των αντιπάλων της, χωρίς η ίδια να έχει ανοιχτεί στην επίθεση.

Από τη στιγμή που "ο Τσάβι και ο Ινιέστα σε ανεβάζουν σε ένα καρουζέλ και σε αφήνουν ζαλισμένο", όπως προσθέτει ο Φέργκιουσον, το άμεσο μέλλον είναι προκαθορισμένο. Κάποια στιγμή οι παίκτες της Ισπανίας θα βρουν τον δρόμο για το γκολ. Το εάν θα το πετύχουν είναι επίσης προδιαγεγραμμένο, όταν στην ενδεκάδα υπάρχει ο πιο "φονικός" κυνηγός της Ισπανίας από την εποχή του καλού Ραούλ. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Βίγια χρειάζεται μόλις ένα γκολ για να φτάσει τα 44 του Ισπανού αρχισκόρερ σε μόλις 64 ματς με την εθνική.

Το κατά βάση 4-3-3 μετατρέπεται στη διάρκεια του αγώνα σε 4-1-4-1, σε 4-2-3-1, σε 4-1-2-3 εξολοθρεύοντας κάθε αμυντικό σύστημα του αντιπάλου, που αδυνατεί να προσαρμοστεί σε αυτόν τον πλουραλισμό. Ιδεατή αντιμετώπιση που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική είναι το "γέμισμα" των χώρων, το σύγχρονο κατενάτσιο. Ο Ζοζέ Μουρίνιο το εφάρμοσε κόντρα στην Μπαρτσελόνα κι έχρισε την Ίντερ πρωταθλήτρια Ευρώπης. "Εάν έχεις μία Φεράρι κι εγώ ένα μικρό αυτοκίνητο, ο μόνος τρόπος να σε νικήσω είναι να βάλω ζάχαρη στο ντεπόζιτό σου", είπε κι... έπραξε ο Πορτογάλος. Εναλλακτικό σχέδιο, η... προσμονή να μην βγει τίποτα στους παίκτες της Ισπανίας, με συνέπεια να έρθει η ανέλπιστη νίκη με 1-0, βλέπε Ελβετία.

Το αίσθημα του loser

Οι περισσότεροι ποδοσφαιριστές δεν είναι καινούργιοι στην εθνική Ισπανίας. Πλην του Πικέ και του Πέδρο που δίνουν το "παρών" για πρώτη φορά σε σημαντική διοργάνωση, όλοι οι υπόλοιποι παίκτες είχαν παραστάσεις από την ομάδα προ Euro 2008. Την ομάδα εκείνη που για τέσσερις δεκαετίες είχε γίνει το συνώνυμο της λέξης "ηττοπάθεια".

Κατά καιρούς οι "ρόχας" διέθεταν ποδοσφαιριστές παγκόσμιας κλάσης, πρώτης γραμμής, αλλά για έναν ανεξήγητο λόγο πάντα έχυναν την καρδάρα με το γάλα. Πότεη σοβαρότητα που έλειπε στις καθοριστικές στιγμές (ακόμα κι αν αυτές ήταν προκριματικά Μουντιάλ ή Euro), πότε κάποιες εσωτερικές προστριβές κι έριδες στην ομάδα ή μεταξύ ομάδας και ομοσπονδίας, πότε οι τραυματισμοί, πότε οι συγκυρίες με δύσκολες κληρώσεις, πότε η διαιτησία, άφηναν την Ισπανία μονίμως εκτός νυμφώνος.

Οιδικαιολογίες πολλές, αλλά καμία ικανή να αποτινάξειτον χαρακτηρισμό του "loser".Η ισχύς του ήταν τέτοια που αφομοιώθηκε ακόμα και από κορυφαίους ποδοσφαιριστές. "Η κατάκτηση του Euro 2008 άλλαξε την νοοτροπία μας", παραδέχθηκε ένας συγκεκριμένος διευθυντής της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της χώρας, ο οποίος... τυγχάνει να είναι 3ος σκόρερ στην ιστορία των "ρόχας" και 5ος σε συμμετοχές. Φερνάντο Ιέρο το όνομά του. Ο εκ των σπουδαιοτέρων Ισπανών αμυντικών αποτελεί αδιαμφισβήτητα την προσωποποίηση αυτής της ηττοπαθούς ομάδας για τη δεκαετία του '90, αλλά ποιος μπορεί να του προσάψει κάποιο αγωνιστικό ψεγάδι;

Το ίδιο ίσχυε και με τον Τσάβι του 2006, τον Ινιέστα του 2006, τον Ίκερ Κασίγιας του 2006, τον Βίγια του 2006, τον Αλόνσο του 2006, τον Τόρες του 2006, τον Πουγιόλ του 2006, τον Ράμος του 2006, τον Τζουάν Καπντεβίλα του 2006, του Τσεσκ Φάμπρεγας του 2006, τον Κάρλος Μαρτσένα του 2006 και φυσικά παλαιότερων ετών. Μιας ομάδας που αποτύγχανε σε κάθε σημαντικό ραντεβού πρωτίστως λόγω ψυχολογίας. Μιας ομάδας που στη διετία 2003-04 ουσιαστικά ηττήθηκε δύο φορές από την Εθνική Ελλάδας (ακόμα και το 1-1 στο Euro 2004 έμοιαζε με ήττα). Μιας ομάδας που έψαχνε κάποιον να την εμπνεύσει από τα προπολεμικά χρόνια. Διότιη κατάκτηση του Euro 1964 αντιμετωπίζεται ακόμα και από τους γηγενής ως η εξαίρεση του κανόνα.

Ο θρίαμβος του 2008 αποτελεί μοναδική ευκαιρία για τους "ρόχας" να καταχωνιάσουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους αυτά τα ψυχαναγκαστικά κατάλοιπα. Ο Ζινεντίν Ζιντάν, που από το 2001 μέχρι το 2006 βίωνε στο πετσί του την ιδιομορφία κορυφαίων Ισπανών συμπαικτών του, το έθεσε απολύτως πετυχημένα, όπως αποδεικνύεται περίτρανα: "Την ημέρα που η Ισπανία θα αρχίσει να νικάει, δεν θα σταματά".

Η απουσία plan b...

Η Ισπανία είναι ακαταμάχητη; Προφανώς όχι. Εξάλλου, αυτή η Ισπανία έχει χάσει ήδη ένα τρόπαιο, το Κύπελλο Συνομοσπονδιών του 2009. Σε τέτοιες διοργανώσεις, ένα κακό αποτέλεσμα είναι αρκετό να σε στείλει σε πρόωρες διακοπές και οι "ρόχας" ποτέ δεν ήταν καλοί στη διαχείριση τέτοιων παιχνιδιών. Εάν το tiki-taka δεν αποδίδει "καρπούς" σε ένα ματς και το ημερολόγιο δείχνει χρονολογία προ του 2008, η αντίδραση των διεθνών θα ήταν η προσφιλής: πανικός και απώλεια ελέγχου.

Από το Euro 2008 έχει εκλείψει αυτό το καταστροφικό φαινόμενο, ωστόσο η βελτίωση φτάνει μέχρι αυτό το σημείο. Το περίφημο plan b που θα μεταβάλλει τα δεδομένα προς όφελος των Ισπανών δεν (φαίνεται να)έχει ανακαλυφθεί ακόμα. Ούτε ο Αραγονές, ούτε ο Ντελ Μπόσκε έχουν καταφέρει να παρουσιάσουν κάτι ριζοσπαστικά διαφορετικό από το εξαντλητικό passing game στις δύσκολες στιγμές, παίρνοντας το ρίσκο της εμμονής. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αυτό το ρίσκο βγήκε σε καλό. Εξάλλου στις τελευταίες 54 αναμετρήσεις της η Ισπανία έχει γνωρίσει μόλις 4 ήττες.

Παρ' όλα αυτά, η πραγματικότητα παραμένει μπροστά στα μάτια όλων: εάν το tiki-taka αποτύχει, η Ισπανία έχει αποτύχει κι αυτή εν τω συνόλω της. Από τη στιγμή που καμία από τις εξαιρετικές μονάδες τηςδεν μπορεί (δεν ξέρει, δεν θυμάται, δεν δύναται) να αγωνιστεί διαφορετικά, ο συνδυασμός τους διατηρεί το πρόσημο αρνητικό. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύθηκε πριν από περίπου ένα μήνα η Ελβετία, έστω κι αν δεν κατάφερε εν τέλει να αποκλείσει την Ισπανία από τη φάση των ομίλων (για την ακρίβεια αποκλείστηκε η ίδια). Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύθηκαν οι ΗΠΑ στον περσινό ημιτελικό του Κυπέλλου Συνομοσπονδιών.

...ήαπλά μια ακατανόητη αβλεψία;

Ο αντίλογος προέρχεται από τον διάσημο Ισπανό αθλητικό δημοσιογράφο Γκιγέμ Μπαλάγκε, ο οποίος υποστηρίζει το... ευνόητο: "Όταν κοιτάζεις στον πάγκο, όλοι εκτός από τους αναπληρωματικούς τερματοφύλακες και τον (σ.σ. τραυματία) Ραούλ Αλμπιόλ μπορούν να περάσουν στον αγώνα και να τον αλλάξουν" . Το plan b υπάρχει και λησμονείται αδικαιολόγητα. Ακούει στα ονόματα Φάμπρεγας, (εσχάτως) Τόρες, Νταβίντ Σίλβα, Χουάν Μάτα, Χεσούς Νάβας, Φερνάντο Γιορέντε, Αλμπιόλ, Βίκτορ Βαλδές. Ποδοσφαιριστές που σχηματίζουν από μόνοι τους μία ενδεκάδα η οποία μπορεί να φτάσει μέχρι τελικό Μουντιάλ. Παίκτες που με την είσοδό τους στον αγωνιστικό χώρο είναι ικανοί να αλλάξουν τη ροή ενός αγώνα, ακόμα κι αν ακολουθήσουν κι αυτοί την τακτική που χρησιμοποιούσε η Ισπανία μέχρι να πάρουν την ευκαιρία τους.

Οι τρεις νίκες της Ισπανίας στις νοκ άουτ φάσεις σημειώθηκαν με το ίδιο σκορ, το 1-0. Τα τρία νικητήρια γκολ επετεύχθησαν στο 63', στο 83' και στο 72', σε χρονικό σημείο κατά το οποίο ο Ντελ Μπόσκε είχε ήδη εκκινήσει τη διαδικασία των αλλαγών. Και στις τρεις περιπτώσεις, κόντρα σε Πορτογαλία, Παραγουάη και Γερμανία, το πολυπόθητο αποτέλεσμα των αλλαγών ήρθε. Και στις τρεις περιπτώσεις, από την ανάλυση του αγώνα προκύπτει ότι οι αλλαγές με τη μεταμόρφωση της αναποτελεσματικής Ισπανίας στην ουσιώδη Ισπανία σχετίζονται. Ίσως αυτό εν τέλει να είναι και το μυστικό της επιτυχίας...

Εν κατακλείδι

Το έμμεσο δημιούργημα του Κρόιφ και των ποδοσφαιρικών ιδεών του έρχεται να στοιχειώσει τα όνειρά του. Ο ίδιος απέτυχε να σηκώσει το βαρύτιμο τρόπαιο το 1974 και τώρα κινδυνεύει να το στερήσει άθελά του από τους συμπατριώτες του. Δικαιωματικά, ο επίλογος ανήκει σε αυτόν. Τα λόγια του περικλείουν εν συντομία το συμπέρασμα για το τι πραγματικά εστί Ισπανία για το παγκόσμιο ποδόσφαιρο τη δεδομένη στιγμή.

"Γνωρίζω ότι ολόκληρη η Ολλανδία ήθελε να αντιμετωπίσει τη Γερμανία στον τελικό, επειδή φοβάται ότι η Ισπανία απλά θα κρατήσει την μπάλα για 90 λεπτά. Η μοναδική ευκαιρία είναι εάν η Ισπανία αποτύχει να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες της, όπως έκανε κόντρα στη Γερμανία. Είναι έναπαιχνίδι πουμόνο η Ισπανία μπορεί να χάσει (σ.σ. και όχι να το κερδίσει η Ολλανδία) , αλλά θα νιώσω απερίγραπτη χαρά έτσι και νικήσει".