Ο 'Κερέμ', Θοδωρής Φραντζέσκος, δεν θα χαιρετήσει ποτέ στρατιωτικά

Το 'Κόκκινο Ποτάμι', η σειρά που προσπαθεί να διεισδύσει στη Μικρασιατική Καταστροφή, έκανε πρεμιέρα στα μέσα του Οκτώβρη. Ο Κερέμ, ένας Τούρκος αξιωματικός τον οποίο ερμηνεύει ο Θοδωρής Φραντζέσκος, βρίσκεται εξαρχής, σε ένα κρίσιμο, ηθικό δίλημμα. Ταυτοχρόνως, σχεδόν, η τουρκική εισβολή στη βόρεια Συρία κάνει το δυτικό κόσμο να αγανακτεί. Στον αθλητισμό, οι αντιδράσεις των Τούρκων ποδοσφαιριστών, γυμναστών και παικτών του χάντμπολ γεννούν τη μήνη του κόσμου.

Η συμμετρία χρόνου του Κερέμ, ενός ανθρωπιστή αξιωματικού, που βρίσκεται σχεδόν απέναντι από ανθρώπους που αγαπά, με την επιχείρηση εκκένωσης των εδαφών από τους Κούρδους, κάνει το ρόλο επίκαιρο. Του δίνει μια υπόσταση που χτίζει το παρόν, αντί να αναφέρεται απλώς σε παρελθοντικά γεγονότα.

Στην υποκριτική, με 'σεντερφορίσιο' ενθουσιασμό

Ο νεαρός Θοδωρής Φραντζέσκος, γεννημένος στις 29 Σεπτεμβρίου, έχει το επώνυμο και έχει τη... χάρη. Αν περπατούσε μαζί με τον κορυφαίο Έλληνα εκτελεστή φάουλ όλων των εποχών, τον Κώστα, θα γύριζαν και οι δύο, σε περίπτωση που κάποιος φώναζε το επώνυμο. Έχει κι ο ίδιος εμπειρία από τον αγωνιστικό χώρο, αφού ήταν ποδοσφαιριστής. Σέντερ φορ παρακαλώ. Μάλιστα, μπορεί να μην είχε φτάσει στο απώτατο επαγγελματικό επίπεδο στη χώρα, ωστόσο τα ζην έβγαζε ως την τελευταία στιγμή που έπαιζε μπάλα. Ό,τι έπρεπε να αποφασίσει ήταν αν θα ενέδιδε στην πρόκληση ενός μέλλοντος ζοφερού ή στο θέατρο, δηλαδή σε ένα φανταστικό χρόνο που θα μπορούσε να είναι πιο ζοφερός.

Το παιχνίδι που αναφέρει πρώτο πρώτο, άλλωστε, για την είσοδο στο κλίμα, δεν είναι τυχαίο. Το Λα Κορούνια-Ολυμπιακός το 2001, μία εβδομάδα μετά την καταστροφή των Δίδυμων Πύργων, στις 18 Σεπτεμβρίου, είναι ένα ματς που πριν σκοράρει ο υπέροχος Χουάν Κάρλος Βαλερόν με προβολή, ο Ολυμπιακός κρατά το πρώτο 'διπλό' στην ιστορία του στο Champions League στα χέρια του. Ποτέ πριν δεν είχε φτάσει τόσο κοντά ούτε το έκανε μέχρι τις αρχές Οκτώβρη του 2007 και τη Βρέμη, όταν νίκησε 3-1 τη Βέρντερ:"Εκείνο το βράδυ ήταν συγκλονιστικό για μένα. Ως πιτσιρικάς παρακολουθούσα πολύ περισσότερο ποδόσφαιρο απ' ό,τι τώρα, υποστήριζα τον Ολυμπιακό, πολύ. Ποτέ ως οπαδός, πάντα ως φίλαθλος. Αλλά αγαπούσα πολύ την ομάδα και τότε που αρχίσαμε να πηγαίναμε καλά στην Ευρώπη, εκείνο το βράδυ θα γινόταν κάτι πολύ μεγάλο, το θυμάσαι... Ήταν δύσκολο βράδυ, αλλά προχωράμε".

Η πορεία του στο ποδόσφαιρο κράτησε, ουσιαστικά, ως την πνευματική ωρίμανσή του:"Έχω ξεκινήσει από τον Απόλλωνα Σμύρνης, Απόλλων Αθηνών τότε. Έπαιξε παιδικό, παμπαιδικό, εφηβικό. Είχα περάσει για ένα διάστημα από την ΑΕΚ, πάλι στο εφηβικό κομμάτι, είχα παίξει στον Ολυμπιακό Κυψέλης, στη γειτονιά μου. Έπειτα, έπαιξα στην Κρήτη, που ήμουν φοιτητής. Γυρνούσαμε τα χωριά".

Η σχολή που ο Θοδωρής Φραντζέσκος αποφάσισε να παρατήσει ήταν η Διοίκηση Επιχειρήσεων. Ορθολογικά σκεπτόμενος, είχε διαδεί ότι το ποδόσφαιρο δεν θα μπορούσε να έχει μια καριέρα που θα του προσέφερε το ζην και το ευ ζην:"Ήμουν στο μεταίχμιο. Πληρωνόμουν. Δεν ήταν κάτι ευχάριστο για μένα όταν αποφάσισα να μη συνεχίσω, αλλά δεν γινόταν αλλιώς. Είχα φτάσει σε μια ηλικία που δεν γινόταν να συνεχίσω για να φτάσω σε υψηλό επίπεδο, γύρω στα 22. Είχε τελειώσει αυτό το κομμάτι και παράλληλα άρχισε και ανέβαινε η άλλη μεγάλη μου αγάπη, το θέατρο, το τραγούδι, ό,τι έχει να κάνει με το θέαμα. Άφησα τη σχολή που σπούδαζα στο Ηράκλειο, στην Κρήτη, παράλληλα, άφησα και το ποδόσφαιρο, τα άφησα όλα και αποφάσισα να στραφώ οριστικά στο θέατρο.

Ήταν λίγο ενστικτώδης η απόφαση. Δεν είχα πολύ μεγάλη επαφή με το θέατρο ως θέατρο. Δεν πηγαίναμε ποτέ οικογενειακώς και δεν είχα κάποιον να με μυήσει μέσα στο χώρο, οπότε έγινε αυτό λίγο περισσότερο ενστικτωδώς. Σιγά σιγά, όσο μεγάλωνα και όσο έπαιρνα τις αποφάσεις μου όλο αυτό έγινε πιο συνειδητό. Τα τελευταία χρόνια παρακολουθώ πολύ, ασχολούμαι με το χώρο, είμαι επαγγελματίας από το 2014, που βγήκα από τη σχολή του Εθνικού Θεάτρου και έχει πάρει μια μορφή όλο αυτό.

Ως πιτσιρικας, παρακολουθουσα πολυ περισσοτερο ποδοσφαιρο. Υποστηριζα πολυ τον Ολυμπιακο, ποτε ως οπαδος, παντα ως φιλαθλος

Η 'Φιλουμένα' ήταν η πρώτη παράστασή μου το 2014, το καλοκαίρι που μόλις είχα τελειώσει τη σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Χτύπησε το τηλέφωνό μου, λοιπόν, είχαμε παραδώσει όλοι τα βιογραφικά μας. Ήξεραν οι άνθρωποι του Εθνικού ότι ήμαστε τελειόφοιτοι. Μου έκαναν αυτήν την πρόταση, την δέχθηκα, ήταν μία από τις ωραιότερες εμπειρίες μου. Βασικά είναι όνειρο για κάποιο να τελειώνει τη σχολή και να ξεκινάει να συνεργάζεται με την Ελένη Ράντου, τον Άλκη Κούρκουλο, τον Σταμάτη Φασουλή ως σκηνοθέτη και πολλούς άλλους, μην τους αναφέρω όλους τώρα και σε έναν τέτοιο ιερό χώρο. Είναι σαν να λέμε ότι στο ποδόσφαιρο ξεκινάς με μεταγραφή σε πολύ μεγάλη ομάδα, παίζεις σε αυτήν την ομάδα και σιγά σιγά αρχίζουν να ανταμείβονται οι κόποι σου.

Παράλληλα σκηνοθετώ, διότι με ενδιαφέρει και αυτό ιδιαίτερα. Είχα σκηνοθετήσει μια παράσταση για τον εμφύλιο πόλεμο (σ.σ. 1944-1954), στο πλαίσιο μίας εκδήλωσης που είχε γίνει στο Εθνικό. Είχα παίξει κιόλας, είχε γίνει στην Πειραματική Σκηνή. Τώρα συζητάμε να την επαναλάβουμε, αφού είχε κυλήσει πολύ ωραία. Έπαιζαν μεγάλοι ηθοποιοί, όπως η Έρση Μαλικένζου, ο Σπύρος Τσεκούρας. Θέλω να πω ότι υπήρχαν ηθοποιοί που είχαν πολύ μεγαλύτερη εμπειρία από μένα και θα ήθελα να το επαναλάβω".

Σκηνοθέτης, σαν να λέμε 'παίκτης-προπονητής'

Αυτό σημαίνει, τρόπον τινά, ότι ο Φραντζέσκος έκανε από πολύ νωρίς τα πρώτα βήματά του ως προπονητή:"Θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε την ηθοποιία με την προπονητική, αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση ήμουν παίκτης-προπονητής, πώς ήταν κάποτε στην Τσέλσι ο Τζιανφράνκο Τζόλα. Είναι πολύ λεπτές οι ισορροπίες, γενικότερα. Χρειάζεται πολύ συγκροτημένη σκέψη, όταν αναλαμβάνεις την ευθύνη μιας ολόκληρης δουλειάς και έχεις υπό τη σκέπη σου και άλλους ανθρώπους, οι οποίοι εξαρτώνται από σένα, όχι μόνο οικονομικά και από άποψη παραγωγής, αλλά κυρίως από καλλιτεχνικής άποψης".

Ποια ομάδα θα ήθελε ο ίδιος να κοουτσάρει, όμως; "Πιστεύω στις ομάδες που κυριαρχούν το καλό κλίμα και η συνεννόηση, μέσα από συγκεκριμένους κανόνες, που ισχύουν για όλους. Δηλαδή, όπως και στο ποδόσφαιρο, αλλά και γενικότερα στη ζωή, υπάρχει μια ιεραρχία. Για μένα προσωπικά η ιεραρχία έχει να κάνει με το σεβασμό, με την εμπειρία του άλλου. Όταν υπάρχει σεβασμός, νομίζω πως όλα γίνεται να διαχωριστούν, καθένας να αναλάβει το κομμάτι του και, από εκεί και πέρα, όλα να λειτουργήσουν εύρυθμα".

Μετά το 'Κόκκινο Ποτάμι', ο Φραντζέσκος θα ασχοληθεί με το θέατρο. Όμως το παρόν αφορά στο ρόλο του Τούρκου στρατιωτικού, ο οποίος, πλην της διαχρονικότητας του (καθώς ως επί το πλείστον η Τουρκία λογίζεται ως στρατιωτική χώρα), είναι και επίκαιρος. Οι στρατιωτικοί χαιρετισμοί της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου, του Ιμπραχήμ Τσολάκ, που κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στους κρίκους, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα ενόργανης γυμναστικής της Στουτγάρδης, αλλά και οι παίκτες της εθνικής Τουρκίας στο χάντμπολ, μεταξύ τους οι Αλί Τινκίρ και Γιουνούς Ουζμουσούλ, οι οποίοι τιμωρήθηκαν με καρατόμηση από Ολυμπιακό και ΑΕΚ αντιστοίχως, καθιστούν τον Κερέμ ένα ρόλο σημερινό.

Υπάρχουν, λοιπόν, Τούρκοι αξιωματικοί που βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση ακόμα και τώρα; "Καταρχάς, δεν πιστεύω στις γενικεύσεις. Νομίζω ότι σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι στην Τουρκία που έχουν μια κριτική σκέψη και μπορούν να διαχειριστούν κάποια πράγματα για το γενικό καλό και σίγουρα υπάρχουν Τούρκοι που προκαλούν καταστροφές, είναι αιμοσταγείς και ανά τους αιώνες καταστρέφουν τον κόσμο. Αλλά δεν είναι μόνο Τούρκοι. Αυτό έχει να κάνει με την πολιτική, υπάρχουν συμφέροντα που μας εξουσιάζουν όλους, σε όλες τις χώρες. Από εκεί και πέρα, σε ό,τι έχει να κάνει με το ρόλο μου, είμαι ένας αξιωματικός, αλλά μέσα σε ένα πλαίσιο πολύ περίεργο. Είμαι πάνω από όλα άνθρωπος, έχω φίλους που έχουν άλλη θρησκεία, είναι χριστιανοί, έχω φίλους Αρμένιους, Έλληνες, Πόντιους, έχω μεγαλώσει μαζί με αυτούς τους ανθρώπους και έχω χτίσει σχέσεις ισχυρές. Παράλληλα με την ιδεολογία τη δική μου, ως ρόλου και ως ανθρώπου, έχει να κάνει με το καλό, πρέπει να εκπροσωπούμε το καλό και να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο.

Αυτό εκπροσωπεί ουσιαστικά ο Κερέμ, αλλά είναι περικυκλωμένος από ένα πλαίσιο κανόνων, πολύ αυστηρών, και όλο αυτό δημιουργεί τεράστια σύγχυση, καθώς καλείται να αντιμετωπίσει ανθρώπους που αγαπάει, που έχει αναπτύξει ισχυρούς δεσμούς φιλίας και, επί της ουσίας, είναι κι αυτοί άνθρωποι μεταξύ ανθρώπων, είναι δίπλα του και το μόνο που τους χωρίζει ουσιαστικά είναι οι πολιτικές καταστάσεις και οι αποφάσεις των ανωτέρων τους".

Ο Κερέμ στο Τότε και στο Τώρα

Οι αθλητές, όμως, δεν είναι πολιτικοί. Και το φαινόμενο των στρατιωτικών χαιρετισμών είναι κοινωνικό. Στην απορία, πώς ο αθλητής αντιλαμβάνεται την εισβολή σε μια ξένη χώρα, αν, δηλαδή, το δεδομένο και το αξιόποινο της πράξης είναι ίδιο για όλους, ο Φραντζέσκος δεν έχει, ορθά, σαφή απάντηση: "Δεν μπορώ να ξέρω πώς σκέφτεται ο αθλητής, καθένας, όμως, κρίνεται για τις πράξεις του, τις γνώσεις του, γι’ αυτό που είναι και γι’ αυτό που εκπροσωπεί. Δεν μπορώ να μιλήσω για άλλους ανθρώπους, ειδικότερα για τέτοια λεπτά ζητήματα. Αυτό που μπορώ να κάνω και αυτό που δικαιούμαι, είναι να επιλέξω με ποιους ανθρώπους θα βρίσκομαι και ποιους θα υποστηρίζω. Αυτά είναι πολύ μακριά από μένα, έχω επιλέξει να μην ασχολούμαι με ακραίες εκφάνσεις τέτοιου τύπου, οπότε δεν έχω απάντηση σε αυτό.

Ανεξάρτητα από πού είμαστε, αν είμαστε Κρητικοί, αν είμαστε Σαμιώτες, όπως εγώ, έχει να κάνει με τους Έλληνες, με τους Έλληνες του Πόντου, μας αφορά όλους και πρέπει να είμαστε ενωμένοι σε αυτό, για να τιμήσουμε τους ανθρώπους που σφαγιάστηκαν, μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα εκείνη την εποχή, ενώ ζούσαν ειρηνικά. Είναι αποδεδειγμένη η Γενοκτονία, πρόκειται για σφαγή, για γυναικόπαιδα, για ξεριζωμό, για βαναυσότητες και βαρβαρότητες που έγιναν και τις υπέστησαν οι Έλληνες του Πόντου. Αυτό είναι αναμφισβήτητο. Και οφείλουμε να το διαβάσουμε, να ξέρουμε τι έχει γίνει ακριβώς".

Με τον Ένες Κάντερ και τον Χακάν Σουκούρ ο Κερέμ έχει πολλά κοινά. Βεβαίως, εδώ πρόκειται για δύο αθλητές υψηλού βεληνεκούς, που δεν έχουν απαρνηθεί τα πιστεύω τους παρά τους αληθινούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι δικοί τους άνθρωποι στην Τουρκία. Ο ηθοποιός θεωρεί, ωστόσο, ότι οποιαδήποτε μέρα κρύβει μία ηθική μάχη:"Σε ό,τι έχει να κάνει με τον Κερέμ μπορούν να ταυτιστούν πολλοί άνθρωποι. Όχι μόνο σε επίπεδο νόμου, χώρας και εθνικότητας. Αλλά σε ανθρώπινο. Πρέπει να κάνει κάτι που εναντιώνεται σε επίπεδο φιλοσοφίας. Αυτό το ζούμε καθημερινά, στη δουλειά μας, στις διαπροσωπικές σχέσεις μας, είτε, πολύ χειρότερα, σε ένα τέτοιο επίπεδο, που τα πράγματα είναι πολύ πιο σοβαρά".

Επίλογος

Όσον αφορά στο ποδόσφαιρο, ο Φραντζέσκος βλέπει όποτε προλαβαίνει: "Με ενδιαφέρει να βλέπω ωραία μπάλα. Υποστηρίζω πολύ τις ελληνικές ομάδες στο εξωτερικό, στενοχωρήθηκα πολύ με τον αποκλεισμό του ΠΑΟΚ από τον Άγιαξ, ήταν τρομερή αδικία. Είμαι με τους Έλληνες στο εξωτερικό, αν πάει μια ομάδα καλά, θα πάνε και οι υπόλοιπες".